مقدمه

بیماری التهابی روده (IBD Inflammatory bowel disease;) یک بیماری‌ ناشی از عملکرد نامناسب سیستم ایمنی در برابر باکتری‌های روده است  و عمدتاً در سنین جوانی (بین 15 تا 30 سالگی) ایجاد شده و به دو صورت بیماری کرون و کولیت اولسرو تقسیم‌بندی می‌شود

تظاهرات بالینی ویژه‌ای برای IBD وجود ندارد و هیچ علائم  قابل تشخیص نیز برای آن مطرح نمی‌باشد . در بیماران مبتلا به درد شکمی و اسهال مزمن یا عودکننده، شک به IBD مطرح می‌گردد و برای تشخیص آن از کولونوسکوپی و بیوپسی استفاده می‌گردد. باوجوداین، انتخاب بیماران برای اندوسکوپی فقط بر اساس علائم بالینی قابل‌اعتماد نیست و بسیاری از بیماران مشکوک به IBD یافته‌های اندوسکوپی منفی دارند . بنابراین، نیاز به یک روش آسان، غیرتهاجمی و ارزان برای ارزیابی بیماران و تشخیص افتراقی بیماری از بیماری‌های غیرالتهابی همانندسندرم روده تحریک‌پذیر (Irritable bowel syndrome; IBS) احساس می‌شود

طی دهه اخیر، چندین محصول لوکوسیتی که در مدفوع ترشح می‌شوند به‌عنوان مارکرهایی از التهاب روده مطرح شده‌اند. از میان این پروتئین‌ها،کالپروتکتین (Calprotectin) و لاکتوفرین به عنوان بهترین پارامترها معرفی شده‌اند  این پروتئین عمدتاً در مونوسیت‌ها و نوتروفیل‌ها وجود دارد و به میزان کم در سلول‌های اندوتلیال و اپیدرمال نیز بیان می‌شود  به دنبال فعال شدن نوتروفیل‌ها یا اتصال مونوسیت‌ها به اندوتلیال، کالپروتکتین آزاد می‌شود و میزان آن در سرم یا مایعات بدن یک شاخص مهم التهاب است غلظت‌های افزایش‌یافته Calprotectin را می‌توان در پلاسما، مایع مغزی-نخاعی، مایع سینوویوم، ادرار و یا مدفوع در شرایط التهابی و یا بدخیمی اندازه‌گیری کرد افزایش سطح Calprotectin مدفوع در IBD می‌تواند با افزایش بازسازی لوکوسیت‌ها در جدار روده و افزایش مهاجرت نوتروفیل‌ها به لومن روده توجیه گردد  بنابراین میزان Calprotectin مدفوع با مهاجرت نوتروفیل‌ها به جدار روده در شرایط التهابی حاد متناسب است [

 مطالعات نشان داده‌اند که Calprotectin می‌تواند IBD را از بیماری‌های غیر IBD مانند IBS افتراق دهد  همچنین همبستگی میان میزان Calprotectin مدفوع با شدت التهاب مخاطی  و اندکس اندوسکوپیک شدت بیماری کرون نشان داده شده است  درحالی‌که اندکس اندوسکوپیک شدت بیماری کرون روشی طاقت‌فرسا و زمان‌بر است  ارزیابی بیماران و درجه‌بندی خطر در آنها با استفاده از یک تست ارزان و غیرتهاجمی بسیار مطلوب است. یک مار کر ایده‌آل باید حساس باشد و بنابراین به‌صورت قابل‌اعتمادی التهاب روده را تشخیص دهد و نیز به میزان کافی اختصاصیت داشته باشد که از بررسی‌های اضافه غیرضروری پرهیز شود  در حال حاضر، حساس‌ترین و اختصاصی‌ترین روش برای تشخیص این بیماری، کولونوسکوپی و بیوپسی است که روش تهاجمی، وقت‌گیر و پرهزینه بوده و در بسیاری از بیماران ناراحت‌کننده است . بنابراین نیاز برای یک متد آسان، غیرتهاجمی و ارزان برای ارزیابی بیماران و تشخیص افتراقی بیماری از بیماری‌های غیرالتهابی احساس می‌شود . هدف از این مطالعه، بررسی کالپروتکتین مدفوع در ارزیابی بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده بود. 

بحث

بیماری‌های التهابی روده در حال حاضر از علل شایع درگیری‌های دستگاه گوارش هستند. مطالعات جمعیتی اخیر شیوع بیماری‌های التهابی روده را در حدود یک بیمار به ازای هر 200 نفر در جمعیت‌های اروپای شمالی گزارش کرده‌اند  هنوز در کشور ما شیوع دقیق این بیماری مشخص نشده و تنها مطالعاتی بر روی جمعیتی از بیماران صورت گرفته است  گرچه مرگ به علت بیماری‌های التهابی روده در حال حاضر شایع نیست، اما این بیماری همچنان باعث ازکارافتادگی و مرگ و میر به‌خصوص در بالغین می‌شود که پتانسیل رشد، تحصیل و اشتغال دارند و این مسئله باعث تحمیل بار اجتماعی و اقتصادی زیادی می‌گردد

در حال حاضر، کولونوسکوپی و بیوپسی تنها روش برای شناسایی بیماری‌های التهابی روده است و این بیماران دارای درد شکمی و اسهال مزمن یا عودکننده بوده و اندوسکوپی و نمونه‌گیری هیستولوژیک در آنها صورت می‌گیرد.

با وجود این، انتخاب بیماران برای اندوسکوپی فقط بر اساس علائم بالینی قابل‌اعتماد نیست و بسیاری از بیماران مشکوک به IBD، یافته‌های اندوسکوپیک منفی خواهند داشت  و چون این روش تهاجمی، وقت‌گیر و پرهزینه بوده و در بسیاری از بیماران ناراحت‌کننده است، باید یک متد آسان، غیرتهاجمی و ارزان جهت ارزیابی بیماران مورد بررسی قرار گیرد  استفاده از مارکرهای تشخیصی نظیر کالپروتکتین مدفوع در تشخیص و افتراق این بیماری می‌تواند مفید واقع شود؛ زیرا میزان کالپروتکتین مدفوع با مهاجرت نوتروفیل‌ها به جدار روده در شرایط التهابی حاد متناسب است. 

نتیجه‌گیری

با توجه به اینکه بیماری IBDو IBS علائم مشترکی دارند، اندازه‌گیری مدفوع می‌تواند به‌عنوان یک روش غیرتهاجمی در تشخیص و مدیریت بیماری التهابی روده بسیار مفید باشد. بررسی روش‌های بیولوژیک غیرتهاجمی که موجب تفریق بیماری از هم شود، امری لازم است. به‌طور خلاصه می‌توان گفت که در حال حاضر برای ارزیابی فعالیت بیماری، از اندوسکوپی و نمونه‌برداری استفاده می‌شود اما به نظر می‌رسد که سنجش کالپروتکتین مدفوع نیز به‌خوبی با فعالیت بیماری مرتبط است و می‌تواند به‌عنوان یک مارکر تشخیصی غیرتهاجمی مفید در افتراق دو بیماری IBD و IBS استفاده شود.