✔️ آزمایش شکنندگی اسمزی (OFT) یک ابزار تشخیصی پرکاربرد در هماتولوژی است که برای ارزیابی یکپارچگی ساختاری و عملکردی غشای سلول‌های قرمز خون (RBC) استفاده می‌شود. این آزمایش نحوه پاسخ سلول‌های قرمز خون به استرس اسمزی در محلول‌های هیپوتونیک را ارزیابی می‌کند و اطلاعات ارزشمندی درباره شرایطی که ویژگی‌های فیزیکی غشای سلولی را تغییر می‌دهند ارائه می‌دهد. درک دقیق اصول، روش انجام، کاربردها و محدودیت‌های این آزمایش، دید جامعی از اهمیت آن در تشخیص‌های هماتولوژیکی فراهم می‌کند.
◀️اصول آزمایش شکنندگی اسمزی
✔️آزمایش شکنندگی اسمزی بر این اصل استوار است که RBC ها هنگام قرار گرفتن در محلول‌های هیپوتونیک به دلیل ورود آب متورم می‌شوند. نقطه‌ای که این سلول‌ها پاره می‌شوند به یکپارچگی و انعطاف‌پذیری غشای سلولی و همچنین نسبت سطح به حجم آن‌ها بستگی دارد.
✔️سلول‌های قرمز خون طبیعی دارای شکل دوک‌کونه‌ای هستند که به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا تا حد مشخصی متورم شوند بدون اینکه پاره شوند. تغییرات در ترکیب غشا، ساختار اسکلت سلولی یا محتوای هموگلوبین می‌تواند این تحمل را تحت تأثیر قرار دهد و باعث شود سلول‌ها بیشتر یا کمتر در معرض همولیز قرار گیرند. با قرار دادن RBC ها در محلول‌های مختلف سدیم کلراید (NaCl)، آزمایش میزان همولیز را به عنوان معیاری برای شکنندگی غشا اندازه‌گیری می‌کند.
◀️روش انجام آزمایش شکنندگی اسمزی
1. آماده‌سازی نمونه
➖خون در لوله ضد انعقاد معمولاً لوله‌های حاوی EDTA یا هپارین جمع‌آوری می‌شود.
➖نمونه باید به سرعت پردازش شود تا از تغییر ویژگی‌های سلول‌های قرمز خون به دلیل نگهداری یا آلودگی جلوگیری شود.
2. آماده‌سازی محلول‌های سدیم کلراید
➖یک سری لوله آزمایش با محلول‌های NaCl با غلظت‌های متفاوت تهیه می‌شود که معمولاً از ۰.۱٪ تا ۰.۹٪ متغیر است.
➖از آب مقطر برای ایجاد این محلول‌ها استفاده می‌شود تا دقت و سازگاری رقیق‌سازی‌ها تضمین شود.
3. افزودن نمونه خون
➖مقدار کمی خون (معمولاً ۵۰ میکرولیتر) به هر لوله حاوی محلول NaCl اضافه می‌شود.
➖لوله‌ها به آرامی مخلوط می‌شوند تا سلول‌ها به طور یکنواخت در محلول توزیع شوند.
4. لوله‌ها در دمای اتاق یا ۳۷ درجه سانتی‌گراد به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه انکوبه می‌شوند تا تعادل اسمزی برقرار شود.
5. سانتریفیوژ
➖نمونه‌ها سانتریفیوژ می‌شوند تا سرم (حاوی هموگلوبین آزاد شده از سلول‌های پاره شده) از RBC های سالم جدا شود.
6. اندازه‌گیری همولیز
➖سرم با استفاده از اسپکتروفوتومتر برای اندازه‌گیری محتوای هموگلوبین تجزیه شده بررسی می‌شود.
➖همولیز به عنوان درصد هموگلوبین آزاد شده نسبت به همولیز کامل (که با قرار دادن سلول‌ها در آب مقطر حاصل می‌شود) اندازه‌گیری می‌شود.
7. رسم منحنی شکنندگی
➖یک نمودار رسم می‌شود که غلظت NaCl در محور x و درصد همولیز در محور y قرار دارد.
➖سلول‌های قرمز خون طبیعی معمولاً از ۰.۴۵٪ NaCl شروع به همولیز می‌کنند و در ۰.۳٪ NaCl همولیز کامل می‌شود.
◀️تفسیر نتایج
👈شکنندگی اسمزی طبیعی
➖ RBCها همولیز جزئی در غلظت‌های NaCl حدود ۰.۴۵٪ و همولیز کامل در ۰.۳٪ نشان می‌دهند.
➖این الگو مقاومت غشاهای طبیعی RBC در برابر استرس اسمزی را نشان می‌دهد.
👈افزایش شکنندگی اسمزی
➖همولیز از غلظت‌های بالاتر NaCl (مثلاً ۰.۶٪) آغاز شده و در غلظت‌های بالاتر از ۰.۴٪ به طور کامل اتفاق می‌افتد.
➖اسفروسیتوز ارثی (HS): یک بیماری ژنتیکی که در آن RBC ها شکل مقعرالطرفین خود را از دست داده و به شکل گوی مانند در می‌آیند که این باعث افزایش شکنندگی آن‌ها می‌شود.
➖آنمی همولیتیک خودایمنی (AIHA): آسیب به غشاهای RBC توسط آنتی‌بادی‌ها که موجب کاهش توانایی آن‌ها در تحمل استرس اسمزی می‌شود.
➖سوختگی‌ها یا آسیب‌های شیمیایی: آسیب به غشای RBC باعث می‌شود سلول‌ها به راحتی پاره شوند.
👈کاهش شکنندگی اسمزی
➖همولیز در غلظت‌های پایین‌تر NaCl (مثلاً ۰.۳٪) شروع می‌شود و ممکن است حتی در ۰.۱٪ همولیز کامل نشود. علل:
➖تالاسمی: تولید غیرطبیعی هموگلوبین که باعث کاهش حجم RBC و افزایش ثبات غشا می‌شود.
کم‌خونی ناشی از کمبود آهن: ترکیب غشای تغییر یافته باعث افزایش مقاومت در برابر استرس اسمزی می‌شود.
➖سلول‌های تارگت: دیده شده در شرایطی مانند بیماری‌های کبدی یا هموگلوبینوپاتی‌ها که در آن RBC ها نسبت سطح به حجم بیشتری دارند.
◀️کاربردهای آزمایش شکنندگی اسمزی
1. تشخیص آنمی‌های همولیتیک
➖آزمایش شکنندگی اسمزی بیشتر برای تشخیص اسفروسیتوز ارثی استفاده می‌شود.
2. تمایز بیماری‌های همولیتیک
➖تمایز بین HS و تالاسمی.
3. ارزیابی اختلالات غشا
➖مانند الیپتوسیتوز یا استوماتوسیتوز.
4. غربالگری اعضای خانواده
➖در شرایط ارثی مانند HS.
5. کاربردهای تحقیقاتی
➖مطالعه بیوشیمی و مکانیکی RBC
◀️محدودیت‌ها
➖عدم اختصاصیت: تأثیر عوامل مختلف.
➖مسائل حساسیت: ممکن است نتایج طبیعی نشان دهد.
➖نگهداری نمونه: حساس به شرایط نمونه‌گیری.
➖عدم توانایی ارائه جزئیات مولکولی دقیق
تاریخ انتشار: 18:21:53 1404/05/02
سایر مطالب
تفسیر آزمایش خون بالینی اثر Prozone و پدیده Postzone بالا رفتن آنزیم های کبدی و خطرات آن آزمایش HBsAgچیست؟ تفسیر نتایج نحوه ترسیم منحنی رشد باکتری در آزمایشگاه جداسازی و کشت قارچ ها انواع نشانگر pH در محیط کشت و تاثیر هریک بر انواع باکتری‌ها همینولپیس نانا (کرم نواری کوتوله): پاتوژنز و تشخیص آزمایشگاهی پیامد تغییر سطح استروژن در مردان شاخص های (اندکس های) خونی مورد سنجش در آزمایش CBC کاهش بخارات سمی در آزمایشگاه و اصول نگهداری صحیح زباله‌های شیمیایی راهنمای محیط کشت مورد استفاده در کشت سلول حیوانی چکیده ای از آنالیز ادرار ( urinalysis) آزمایش بیوره : اصول و موارد استفاده از این تست چسب اسکاچ کرمک برای تشخیص انگل در کودکان
