کاهش 70 درصدی خطاهای آزمایشگاهی؛ دانستنی های قبل از آنالیز

خونگيري ويژه:

براي آزمايش GTT ( تست تحمل گلوكز) بيمار بايستي 8 ساعت و نه بيشتر از 16 ساعت از خوردن و نوشيدن به جز آب خودداري كند، نوشيدن قهوه و چاي تلخ و آدامس بدون شكر و سيگار موجب تحريك گوارش و غير مطمئن شدن تست مي شود‌، از اين رو قبل و در حين آزمايش از خوردن اين موارد اجتناب كند.

برای انجام تست بیمار بایستی از دو روز قبل غذای سرشار از کربوهیدرات مصرف کرده باشد.

جمع آوري نمونه خون در فواصل 1 و 2 و 3 ساعت و گاهي هر ساعت تا 6 ساعت بعد از خوردن مقدار مشخص گلوكز براي مثال 100 گرم گلوكز طعم دار (گلوكولا) يا يك گرم به ازاي هر كيلوگرم در بچه ها انجام مي گيرد. نوشيدني گلوكز را بايستي حداكثر در ظرف 5 دقيقه نوشيد و پس از پايان نوشيدن زمان يادداشت مي گردد. قبل از نوشيدن، يك آزمايش قند خون ناشتا از بيمار گرفته مي شود و سفارش مي گردد كه قبل از نوشيدن محلول گلوكز مقدار قند ناشتا اندازه گيري شود كه آيا بيمار تحمل گلوكز خوراكي براي تست دارد يا خير؟

استفراغ به ويژه در اوايل نوشيدن مي تواند تست را غير قابل قبول كند و چنانچه مدتي بعد از نوشيدن رخ دهد بايستي پزشك را در جریان قرار دهد که آیا روند آزمایش ادامه یابد یا خیر.

نمونه ها بایستی بر مبنای زمان نمونه گیری برای مثال ناشتا یا نیم ساعت بعد از نوشیدن گلوکز یا یک ساعت، 2 ساعت و ... علامت گزاری شود و چنانچه تاخیر در انجام آزمایش ها باشد از لوله با سرپوش رنگی خاکستری برای نمونه گیری استفاده شود که حاوی فلوراید سدیم بوده و تا 3 روز از مصرف گلوکز توسط باکتری ها و گلبول ها جلوگیری کرده و مانع افت قند می گردد.

برخی از دارو ها موجب تداخل در تست تحمل گلوکز شده که در صورت مصرف بایستی پزشک مطلع گردد که در این میان می توان به الکل، داروهای ضد تشنج ، آسپرین ، قرص های ضد حاملگی ، داروهای ضد پرفشاری، استروئید ها و مدرها اشاره کرد.

کشت خون

از کشت خون برای تشخیص سپتی سمی در بیمار تب دار استفاده کرد. نمونه خون برای کشت معمولا به صورت 2 تایی (Two set) به فاصله نیم تا یک ساعت یا قبل از اوج تب در بیمار گرفته می شود. چنانچه شروع درمان با آنتی بیوتیک فوری باشد می توان نمونه 2تایی را همزمان از دو محل جداگانه تهیه کرد. با تهیه نمونه خون از محل های مختلف در یک زمان و کشت آنها می توان میکروب عامل بیماری (پاتون واقعی)  را از آلوده کننده های پوستی (Contaminant) افتراق داد. میکروب های فلور پوستی زمانی به عنوان پاتوژن قلمداد می گردد که کشت مثبت از دو محل نمونه گیری  جداگانه مشاهده شود.

نمونه خون را می توان مستقیما به بطری کشت خون اضافه کرد و یا اینکه نخست خون را در لوله مخصوص با سرپوش زرد که حاوی ضد انعقاد است ریخت و سپس در آزمایشگاه به محیط کشت اضافه کرد. ضد انعقاد (Sodium polyanethol sulfonate) با خواص ضد فاگوسیتوز، ضد کمپلمان و بازدارنده برخی از آنتی بیوتیک ها نه تنها ویژگی ضد لختگی دارد بلکه کمک به رشد میکروب ها می کند. لخته شدن خون با به دام انداختن میکروب ها مانع از رشد آنها می گردد. برخی از محیط های کشت دارای رزین هایی جهت جذب آنتی بیوتیک ها می باشند. ابتدا نمونه خون را به بطری کشت غیر هوازی اضافه کنید. قبل از نمونه گیری بایستی محل خونگیری را کاملا استریل کرد تا فلورهای پوستی نمونه را آلوده نکنند. برای این منظور محل خونگیری را با الکل  ایزوپروپیل برای 60 ثانیه با مالش محکم ضد عفونی کنید. سپس محل را از مرکز خونگیری به طرف خارج  دایره وار تا 3 الی 4 اینچی با یک لایه از پوویدون ایدوین (Povidone- Iodine) یا 2 در صد ایودین (Iodine) بپوشانید و اجازه دهید تا یک دقیقه روی محل باقی بماند. برای جلوگیری از تحریک پوستی لایه ید را با استفاده از الکل بعد از اتمام نمونه گیری پاک کنید. در موارد حساسیت به ید می توان از ضد عفونی کننده های کلرهگزیدین ایزوپروپیل الکل استفاده کرد.چنانچه احتیاج به حس کردن رگ ناحیه باشد بایستی انگشت را مطابق روش فوق ضد عفونی کرد. سر بطری کشت را قبل از اضافه کردن نمونه خون بایستی ضد عفونی کرد و برای این منظور استفاده از ایزوپروپیل  الکل 70% کافی است. محلول ید نبایستی روی سر بطری باقی بماند چون امکان ورود به محیط کشت در هنگام اضافه کردن نمونه دارد.برای کشت خون معمولا یک ست نمونه به بطری کشت هوازی و دیگری به بطری کشت غیرهوازی اضافه می شود. وقتی که  با سرنگ نمونه را به بطری کشت اضافه می کنید نخست نمونه را به بطری غیر هوازی اضافه کنید و چنانچه در روش نمونه گیری حباب های هوا وجود دارد اول نمونه را به بطری هوازی اضافه کنید. رعایت کردن نسبت یک به ده (حجم خون به محیط کشت) اساسی است. حجم کم موجب منفی کاذب و حجم بیش از حد خون موجب مثبت کاذب در برخی از سیستم های اتوماتیک تشخیصی می شود. بطری کشت را قبل از اضافه کردن نمونه برای حجم مورد نیاز مطالعه کنید. برای نوزادان بطری های مخصوص وجود دارد و در غالب موارد یک سی سی خون برای اطفال کمتر از 5 کیلو به محیط کشت اضافه می شود.

«دکتر حبیب الله گل افشان»