سندرم شوگرنSjögren’s syndrome (SS) یک بیماری مزمن و سیستمیک التهابی است که به طور اصلی غدد اگزوکرین را تحت تاثیر قرار می دهد و منجر به خشکی دهان (xerostomia) و خشکی چشم (xerophthalmia) می شود. در حالی که سندرم سیکا از علائم بارز این سندرم می باشد، در طی بیماری، بیماران ممکن است علائم بالینی سیستمیک مختلف را تجربه کنند ( خستگی، آرتریت، واسکولیت پوستی، بیماریهای خونی، اختلالات ریوی، نقایص کلیوی، نوروپاتی های اعصاب مرکزی و محیطی و اختلالات گوارشی).

✔️سندرم شوگرن به عنوان یک بیماری اتوایمیون ناهمگن در نظر گرفته شده است که دارای هر دو ویژگی های اختصاصی بافت و سیستمیک می باشد و شامل طیف گسترده ای از اختلالات بالینی / سرولوژیک است.

◀️اتوآنتی بادیهای مرتبط با سندرم شوگرن

1️⃣ بیومارکرهای معمول برای طبقه بندی بیماری:

✔️دانش ما در مورد SS و بیماری های خودایمنی در نیم قرن گذشته به میزان قابل توجهی گسترش یافته است و معیارهای تشخیص و طبقه بندی SS همچنان در حال تکامل است. بررسی حضور اتوآنتی بادیها همواره بعنوان معیاری برای تشخیص بیماری SS مطرح بوده است. چهار اتوآنتی بادی Anti-Ro/SSA, Anti-La/SSB, ANA و RF برای شیوع و ارتباط آنها با ویژگی های مختلف بالینی SS مورد مطالعه قرار گرفته اند.

👈 آنتی‌بادی‌های Anti-Ro/SSA, Anti-La/SSB

✔️شایعترین اتوآنتی بادیهایی که در بیماران مبتلا به سندرم شوگرن یافت می شود آنتی بادیهای علیه اتوآنتی ژنهای RO/La کمپلکس ریبونوکلئوپروتئین هستند. بسته به روش سنجش، آنتی بادیهای ضد Ro/SSA و La/SSB در 70-50 % بیماران مبتلا به SS یافت می شوند. آنتی بادی Anti-Ro / SSA می تواند تنها یا همزمان با آنتی بادی های anti-La / SSB شناسایی شود، در حالی که مثبت بودن Anti-La / SSB به تنهایی نادر است. به طور کلی، آنتی بادی های anti-Ro / SSA و anti-La / SSB با سن کمتر در هنگام تشخیص، دروه طولانی تر بیماری، تخریب شدیدتر غدد اگزوکرین، بزرگتر شدن غده پاروتید و حمله شدیدتر لنفوسیتها به غدد بزاقی، مرتبط است. همچنین مطالعات بسیاری نشان داده اند که تظاهرات extraglandular مانند اسپلنومگالی، لنفادنوپاتی ، واسکولیت و پدیده Raynaud در بیماران دارای آنتی بادیهای anti-Ro / SSA  و anti-La / SSB بیشتر است.

 👈آنتی بادی Anti-nuclear antibodies (ANA)

✔️این اتوآنتی بادیها که به وسیله ایمونوفلورسانس غیر مستقیم بر روی سلولهای HEP-2 تشخیص داده می شوند در 85-59% بیماران مبتلا به SS مثبت هستند. مشخص شده است که بیماران مبتلا به SS که ANA مثبت هستند، اغلب زن هستند و میانگین سن آنها در زمان تشخیص کمتر از مردان است. همچنین در این گروه شیوع بالاتر recurrent parotidomegaly و تظاهرات extraglandular مانند پدیده Raynaud ، واسکولیت، درگیری کلیه و مفاصل، تب، آدنوپاتی، سیتوپنی و ESR>50 وجود دارد. به علاوه ANA مثبت در سندرم شوگرن نه تنها با درگیری های بافتی بیشتر همراه است بلکه با شیوع بیشتر هایپرگاماگلوبولینمی، RF ، anti-Ro / SSA و anti-La / SSB و آنتی فسفولیپید مثبت همراه است.

 👈فاکتور روماتوئید Rheumatoid factors (RF)

✔️فاکتور RF آنتی بادی هایی که بر علیه بخش Fc از ایمونوگلوبولین IgG می باشند. آنها می توانند از هر نوع ایزوتایپ باشند، اگرچه اغلب آنها IgM هستند. سطح RF در 74-36% بیماران مبتلا به SS بالا می باشد. حضور RF در SS با سن کمتر، غلبه زن بر مرد و بیوبسی مثبت غدد بزاقی همراه است. در بسیاری از مطالعات ارتباط RF با حضور سایر مارکرهای سرولوژیک مانند anti-Ro / SSA و anti-La / SSB ، کرایوگلوبولین ها، ANA ، hypocomplementemia و hypergammaglobulinemia نشان داده شده است. در مقایسه با بیماران RF منفی بیماران RF مثبت دارای شیوع بیشتر اختلالات مفاصل، واسکولیت، بزرگی غدد بزاقی، سیتوپنی ، پدیده Raynaud’s ، درگیری کلیه و سیستم اعصاب مرکزی هستند. در بیماران SS فاکتور RF از هر دو کلاس IgM و IgA می باشد.

2️⃣ آنتی بادیهای شناسایی شده در مدلهای حیوانی SS که در بیماران نیز تایید شده است:

Anti-salivary gland protein 1 (anti-SP1) ، anti-carbonic anhydrase 6 (anti-CA6) و antiparotid

✔️پروتئین ترشحی (anti-PSP) اتوآنتی بادیهایی هستند که ابتدا در موشهای ترانسژن IL- 14αTG شناسایی شده و سپس در بیماران مبتلا به SS نیز تایید شدند. این اتوآنتی بادیهای جدید در بیماران مبتلا به SS دارا و فاقد anti-Ro / SSA و anti-La / SSB و همچنین بیماران مبتلا به خشکی دهان ایدیوپاتیک و خشکی چشم، قابل سنجش می باشد. به نظر می رسد آنتی بادیهای مذکور برای تشخیص اولیه SS خصوصاً در بیماران anti-Ro / SSA  و anti-La / SSB منفی کاربردی می باشد.

✔️آنتی بادی علیه Alpha-Fordin ابتدا در یک مدل موشی SS شناسایی شد و سپس در 42-38% بیماران نیز شناسایی گردید. آنتی ژن شناسایی شده توسط این اتوآنتی بادی یک قطعه 120 kd از Alpha-Fordin است که در طی آپوپتوز به دنبال التهاب در غدد بزاقی آزاد می شود. این آنتی بادی در سرم کودکان مبتلا به SS حتی قبل از مثبت شدن anti-Ro / SSA و anti-La / SSB  قابل شناسایی است.

 3️⃣ اتوآنتی بادیهای مرتبط با سایر بیماریهای خودایمن:

👈آنتی‌بادیهای ضد سانترومر (ACAs) : این آنتی بادیها اغلب در بیماران مبتلا به فرم محدود پوستی اسکلرودرما وجود دارند ولی در بیماران مبتلا به  SSنیز در 27-4% موارد مثبت می باشد. سه آنتی ژن شناسایی شده توسط ACA عبارتند از CENP-A, CENP-B, and CENP-C. الگوی شناسایی آنتی ژن در بیماران مبتلا به اسکلرودرما و شوگرن متفاوت است. بیماران مبتلا به SS تنها CENP-C را شناسایی می کنند در حالی که بیماران مبتلا به اسکلرودرما هر دوی CENP-C و CENP-B را شناسایی می نمایند.

👈آنتی‌بادیهای ضد میتوکندری (AMA): این اتوآنتی بادی یک مارکر سرولوژیک برای سیروز اولیه صفراوی(PBC)  می باشد. AMA در 13-7/1% از بیماران مبتلا به سندرم شوگرن مثبت می باشد.

👈آنتی بادی ضد پپتید دارای سیترولین حلقوی (Anti-CCP) : این اتوآنتی بادی مارکر اختصاصی برای تشخیص آرتریت روماتوئید است. شیوع Anti-CCP در بیماران مبتلا به SS 3-10% است.

منبع: کانال علوم آزمایشگاهی و بیولوژی