آندومتريوز، حالتي است كه در آن سنگفرش رحم (آندومتر)‌ رشد می کند و از رحم هم فراتر مي رود و لوله هاي رحمي را نيز مي پوشاند و حتي آنها را مي بندد. 
آندومتریوز با پوشاندن تخمدان و لوله های رحمی می تواند در عمل تخمك گذاري و لانه گزینی اختلال ایجاد کند. 

اندومتریوزیس حالتی است که با حضور بافت اندومتریال اکتوپیک مشخص می شود و ممکن است تاثیری بر جنبه های مکانیکی تخمک گذاری، برداشت اووسیت، انتقال توسط لوله فالوپ و لانه گزینی تخمک بارور داشته باشد.

 آندومتريوز علت 13% موارد ناباروري است  و حدود 70% زنان داراي آندومتريوز، نابارور هستند. 

این بافت در تمام بافت‌های بدن به جز طحال ممکن‌است به‌وجود آید، ولی رایج‌ترین محل پدید آمدن آن و در ۵۰ درصد موارد، لگن است که در این قسمت، تخمدان‌ها (حدود ۴۰ درصد موارد) بیش از دیگر اندام‌ها گرفتار اندومتریوز می‌شوند.

 بنابراین همزمان با پریود خانم‌ها این نقاط خونریزی می‌کنند که در نتیجه دشواری‌های فراوانی برای فرد به‌وجود می‌آید. 

رایج‌ترین عوارض درد موقع عادت ماهانه، نازایی و دردهای مزمن لگنی است.

از نشانه‌های آندومتریوز درد لگنی، دیسمنوره، دیسپارونی و نازایی است. 

شیوع:

به طورکلی شیوع اندومتریوز مشخص نیست، ولی متخصصین آن را ۱-۱۰ درصد پیش‌بینی می‌کنند. 

همچنین سن رایج ابتلا به این بیماری بیشتر ۲۵ تا ۴۰سالگی است. اندومتریوز عامل ۵ تا ۳۵ درصد موارد نازایی در زنان است.

پیش بینی می شود که حداقل ۲ میلیون نفر در ایران مبتلا به اندومتریوز هستند

انواع آندومتریوز :

-  خفیف: مشکل خاصی وجود ندارد و بیماری با درمان دارویی برطرف می‎شود.

-  متوسط: در این حالت فرد مبتلا با مشکلاتی برای بارداری روبرو است اما بارداری رخ می‎دهد.

-  شدید: در موارد شدید این بیماری، چسبندگی‌‎ لگنی رخ داده و ناباروری را در پی دارد.

ریسک فاکتورها:

-  شروع دوره‌های قاعدگی در سنین پایین‌تر.

-  داشتن قاعدگی‌های شدید.

-  دوره قاعدگی‌های طولانی‌تر از هفت روز.

-  داشتن خویشاوند نزدیک - مانند مادر، خواهر یا خاله‌ای که به این عارضه دچار باشند.

-  فقدان سابقه زایمان

-  یائسگی دیر هنگام

-  داشتن سابقه ای از سیکل های قاعدگی کمتر از 27 روز

-  درمعرض استروژن زیاد قرار گرفتن

-  وزن پایین BMI کم

-  مصرف الکل

-  اختلالات آناتومی در رحم که خروج خون پریود با مشکل همراه شود.

علائم بالینی:

در بسیاری از موارد بی علامت است.

در افرادی که علامتدار هستند،شامل این موارد است:

-  درد لگن: مهمترین علامت اندومتریوز است.میتواند قبل و یا در هنگام عادت ماهیانه باشد. 

 ولی در خیلی از بیماران دیده شده است که شدت درد اغلب بدنبال قاعدگی کم میشود.

-  نزدیکی دردناک

-  احساس گرفتگی یا کرامپ شکمی در زمان رابطه ی زناشویی

-  نازایی

-  درد در هنگام معاینه ی لگن

علایم اندومتریوز در طی بارداری موقتا ازبین میرود، ولی با قطع پریودها در بائسگی علائم بطور دائم ازبین میرود.

عوارض:

از عوارض این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

- به علت کاشته شدن بافت در لوله‌های رحمی و تنگ شدن آن‌ها نازایی پدید می‌آید.

- درد شدیدی ایجاد می‌شود ولی این درد نشانه پایان زندگی شخص بیمار نیست. 

- مشکلات ادراری و اجابت مزاج دامن گیر بیمار می‌شود.

- چسبندگی احشای لگنی به وجود می‌آید.

- آندومتریوز پس از جراحی عود می‌کند.

وجود بافت کاشته شده روی تخمدان می‌تواند باعث ایجاد کیست‌های بزرگ و توده‌های لگنی به نام آندومتریوما شود.

تشخیص آندومتریوز: 

-  شرح حال بیمار و معاینه ی لگنی

وجود سابقه ی قاعدگی ها یا رابطه ی زناشویی دردناک، لکه بینی قبل از شروع عادت ماهیانه .

در معاینه ی لگنی وجود درد در هنگام معاینه و یا لمس ِبرجستگی های اندومتریوز در لگن .

-  سونوگرافی واژینال؛ در موارد خفیف این بیماری، پزشک از سونوگرافی استفاده می‎کند.

- آزمایش خون:  اندازه گیری CA125 میتواند کمک کننده باشد ولی یک آزمایش اختصاصی نیست.

-   لاپاروسکوپی؛ در موارد شدید که نمی‎توان آندومتریوز را با سونوگرافی و معاینه تشخیص داد، از لاپاروسکوپی استفاده می‎شود. 

در روش لاپاراسکوپی، متخصص با ایجاد منفذی روی شکم، وسیله‎ای باریک را که مجهز به نور است درون حفره شکم فرستاده و با استفاده از آن، وضعیت لگن و ضمائم شکمی بررسی می‎شود.

درمان:

درمان اندومتریوز دربرخی از موارد دارویی و در برخی موارد جراحی است.

انتخاب روش درمانی بستگی به علائم بیمار( شدت درد) دارد و اینکه تاکنون بارداری داشته یا مایل به بارداری است.

پزشکان معمولا سعی میکنند از روشهای غیر جراحی بیماری راکنترل کنند، مگر انکه دربررسی‌ها نیاز به مداخله جراحی ضروری باشد 

 درمان دارویی اندومتریوز:

استفاده از مسکن برای کاهش درد شامل مفنامیک اسید، بروفن یا ناپروکسن می‌باشد در صورت عدم بهبود درد میتوان نوع مسکن ضدالتهابی را عوض کرد.

دومین دسته داروها در درمان اندومتریوز داروهای هورمونی هستند که شامل قرص‌های ضدبارداری، دستگاه میرنا، قرص‌ها و امپولهای پروژسترونی  (پروژستین‌ها به تنهایی یا ترکیب با استروژن‌ها) یا با ایجاد یائسگی کاذب (مانند آگونیست‌های GnRh یا دانازول) می‌باشند.

از انجاییکه تغییرات هورمونی در تشدید علائم نقش دارند  ، مصرف این داروها از تغییرات هورمونی بر روی بافتهای اندومتریوزی جلوگیری کرده و حتی در بعضی موارد به  تضعیف ( اتروفی) شدن ان کمک میکند و درد بیمار را نیز کم میکند.

 درمان جراحی دربرگیرنده برداشتن ضایعه یا سوزاندن آن است. 

آیا رژیم غذایی بر پیشگیری یا درمان اندومتریوز موثر است؟

دلایل علمی کافی بنفع تاثیر رژیم غذایی بر پیشگیری یا درمان اندومتریوز وجود ندارد.

در یک ‌مطالعه دیده شد که مصرف سبزیجات و میوه ها با کاهش احتمال اندومتریوز و مصرف گوشت قرمز با افزایش آن همراهست ولی هنوز نیاز به مطالعات و بررسیهای بیشتر هست.

ولی مطالعات دیگری نشان داده است که مصرف اسیدهای چرب حاوی امگا ۳ می‌توانند به کاهش التهاب و درد ناشی از اندومتریوز در دورۀ قاعدگی کمک کنند.

ماهی‌های چرب مثل سالمون، گردو، روغن کانولا، بذر کتان و آووکادو منابع غنی از امگا ۳ هستند که با افزودن آنها به رژیم غذایی می‌تواند درد ناشی از اندومتریوز را کاهش دهد  .

منبع: وبسایت آزمایشگاه نیلو