-13 چالش های آزمایشگاهی تشخیصی ناباروری زنان - قسمت سیزدهم (افزایش آندروژن ها و یا هایپرآندروژنیسم‏)

شناخته شده‌ترین هورمون آندروژن‌ تستوسترون است و آندروژن های دیگر عبارتند از: دی‌هیدرو تستوسترون  (متابولیتی از تستوسترون با قدرت اثر دو برابر) و آندروستندیون ها (شامل آندروستندیون ، دی هیدرو اپی آندروسترون یا DHEA و دی هیدرو اپی آندروسترون سولفات یا DHEA-S که پیش ساز تولید تستوسترون و استرون بوده و ACTH باعث تحریک ترشح آنها از غده آدرنال می شود.( 

ترشح آندروستندیون و DHEA بطور دوره ای بوده و یک ریتم شبانه روزی مشابهی با کورتیزول دارند (یعنی طی حوالی ساعت 8- 6 صبح به بیشترین مقدار و کم کم طی روز و حوالی نیمه شب به کمترین مقدار خود می رسد)، در حالیکه DHEA-S ریتم شبانه روزی نداشته و مقادیر سرمی آن بیشتر از آندروستندیون و DHEA است.

تستوسترون آندروژن اصلي موجود در گردش خون است که به طور مستقيم از غدد آدرنال و تخمدان‌ها ترشح مي‌شود يا از طريق متابوليسم آندروستنديون يا دي هيدرواپي آندرستنديون سولفات (DHEA-S) در بافت‌هاي محيطي توليد می گردد. 

دی هیدروتستوسترون در سرم دستخوش تغییرات روزانه و مراحل سیکل قاعدگی قرار نمی‌گیرد ولی نیمة عمر اندکی در خون داشته و به سرعت تجزیه می‌شود. 

یکی از متابولیت‌های دی هیدروتستوسترون 3- آلفا آندرستندیول گلوکورنید است که در زنان مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا به پرمویی بیش از 10 برابر آنهایی که پرمویی ندارند افزایش می‌یابد. 

در زنان حدود یک درصد تستوسترون به صورت آزاد و غیر متصل به SHBG است. 


بطور کلی اثر آندروژن ها در عملکرد تخمدان عبارتند از:

-  تستوسترون (برخلاف گونادوتروپین ها) در کاهش تقسیم های سلولهای گرانولوزا (که طی فرآیند آروماتیزاسیون آندروژن ها را تبدیل به استروژن می کند) نقش دارد.

-  هورمون LH تولید آندروژن ها در سلولهای تکا را افزایش داده و به دنبال آن سطح استروژن ها (بدنبال تبدیل آندروژن ها بویژه آندروستندیون به استروژنها از سلولهای گرانولوزا) هم افزایش می یابد.

-  آندروژن‌ها مانع از آزاد شدن تخمک از تخمدان‌ها شده و در نتیجه تخمک در تخمدان‌ها انباشته شده و حالت رشتة تسبیح به خود می‌گیرند. 
-  
-  در نهایت افزايش آندروژن ميتواند سبب افزايش وزن، عدم ‏تخمک گذاری و پر موئي گردد.‌‎ ‎


مواردی که منجر به افزایش آندروژن‌ها  می‌شوند عبارتند از:

-1   افزایش LH؛ با تحریک سلول‌های تکا منجر به افزایش تولید آندروژن‌ها می‌شود.

-2  افزایش نسبت LH/FSH، سبب می‌شود سلول‌هاي گرانولوزاي تخمدان نتوانند آندروژن‌ها را آروماتيزه (تبدیل آندرستندیون به استرون و تستوسترون به استرادیول) و به استروژن تبديل کنند و در نتیجه سطح آندروژن‌ها افزایش می‌یابد.

-3 افزایش و کاهش تودة چربی بدن؛ چربی زياد بدن سبب توليد بيش از حد آندروژن‌ها می‌شود. 

از طرفی چربی اندک بدن نيز منجر به توليد ناکافی استروژن  و اختلال در سيکل قاعدگی می‌شود (بافت چربی با داشتن آنزیم آروماتاز باعث تبدیل آندرستندیون به استرون و تستوسترون به استرادیول می‌شود).

در مجموع زنان دارای کمبود و یا اضافه وزن دارای سيکل‌های نامنظمی هستند که تخمک‌گذاری در آن رخ نمی‌دهد و يا به اندازة کافی نیست. 

-4 هر عاملی که باعث افزایش شدید SHBG ها شود (بعنوان ناقل آندروژن ها – DHT، تستوسترون و آندروستندیون - و استروژنها – استردایول و استرون -) باعث افزایش میزان توتال آندروژن ها می شود نظیر هایپرتیروئیدیسم، سیروز کبدی و مصرف OCPs و داروهای ضد صرع. 

هر عاملی که باعث کاهش شدید SHBG شود هم باعث کاهش آندروژن ها می شود نظیر هایپوتیروئیدیسم، PCO، چاقی.

متابولیت سولفاته دی هیدرو اپی آندروسترون (DHEA) نیز تحت تأثیر آنزیم سولفوترانسفراز از لایة رتیکولاریس کورتکس آدرنال ترشح می‌شود و در مواردی که سایز این لایه کاهش یابد سطح این هورمون نیز کاهش می‌یابد. افزایش آن نشانة اختلال در عملکرد آدرنال  است.

منبع: وبسایت آزمایشگاه نیلو