در اولین ارزیابی های ناباروری در زنان باید معلوم شود که آیا مشکلی در مورد یکی یا ترکیبی از فاکتورهای زیر ‏وجود دارد یا خیر:‏

• تکامل یافتن تخمک ها (مشکلات هورمونی یا ژنتیکی)‏

• تخمک گذاری (مشکل هورمونی)‏

• یک انسداد که مانع از انتقال تخمک بارور شده از لوله فالوپ به داخل حفره رحمی می شود (اختلالات ‏ساختاری)‏

• ناتوانی تخمک برای جایگزینی در دیواره رحم (علل مختلفی داشته و بطور کلی تحت عنوان ‏Recurrent ‎Implantation Failure = RIF‏ می توان از آنها نام برد).‏


علل ناباروري در زنان

‏1-‏ اختلال در تخمك گذاري‎ ‎‏(عامل 35 الی 40 درصد ناباروری زنان را تشکیل می دهد)‏

‏2-‏ اختلال در لوله هاي رحمي (به همراه اختلالات گردن رحم و خود رحم باعث عامل 40% ناباروری ‏زنان را تشکیل می دهد)‏

‏3-‏ ‏ اختلال درگردن رحم يا رحم ‏

‏4-‏ آندومتريوز (آندومتريوز علت 13% موارد ناباروري است  و حدود 70% زنان داراي آندومتريوز، ‏نابارور هستند).‏

‏5-‏ مشكلات دستگاه ايمني بدن ‏

‏6-‏ ناتوانی تخمک برای لانه گزینی در دیواره رحم

‏7-‏ عوامل ناشناخته

‏1-‏ اختلال در تخمک گذاری

اختلال در تخمك گذاري، علت عمده ناباروري در زنان است. به طوري كه 39% علل ناباروري زنان مربوط به اين ‏مسئله است.

بدون عمل تخمك گذاري لقاح انجام نمي شود و بنابراين زن باردار نمي شود .

بعضي از زن ها ممكن است ‏تخمك گذاري نكنند و يا به طور نامنظم و كم تخمك گذاري كنند و بنابراين ممكن است يا عادت ماهيانه نداشته باشند و يا ‏عادت ماهيانه آنها كم و نامنظم باشد

(کمتر و یا مساوی 9 عدد طی یک سال) و حتي بعضي خانم ها با آنكه داراي عادت ‏ماهيانه منظم هستند، داراي اختلال در تخمك گذاري هستند که به آن ‏Luteinized Unruptured Follicle ‎Syndrome (LUFS) ‎‏ و یا ‏trapped egg syndrome‏ می گویند‎.‎‏ ‏

بطور کلی 95% زنانی که عادت ماهیانه منظم دارند تخمک گذاری هم دارند، اما در سندرم فولیکول لوتئینه پاره نشده ‏‏(‏LUFS‏) فولیکول غالب بدون آنکه پاره شود و تخمک گذاری انجام دهد، وارد فرآیند ‏Leuteinization‏ و تولید ‏پروژسترون شده و در نتیجه آندومتر وارد فاز ترشحی شده و تمام مراحل رشدی فاز لوتئال را ادامه می دهد.

این حالت ‏فقط ممکن است در یک سیکل (و یا بیشتر) در سنین باروری مشاهده شود ولی مشاهده شده چنین سیکل هایی در زنان ‏نابارور غیر قابل توضیح (‏unexplain infertility‏) بیشتر از زنان بارور می باشد.

البته این افراد به راحتی با ‏استفاده از ترکیبات تحریک کننده تخمک گذاری تزریقی نظیر ‏hCG‏ و یا آگونیست های ‏GnRH‏ نظیر ‏Lupron‏ می ‏توان وادار به تخمک گذاری نمود.

در فرآیند تخمک گذاری پروستاگلاندین ها نقش مهمی دارند و دیده شده سیکل های ‏LUF‏ در زنانی که از ترکیبات ‏NSAIDs‏ (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی که با مهار پروستاگلاندین ها عمل ‏ضد درد خود را اعمال می کنند) استفاده می کنند بیشتر دیده می شود.

همچنین این پدیده در زنان که تحت سیکل ‏IUI‏ ‏هستند، چسبندگی های لگنی، اندومتریوز، بسته بودن لوله های فالوپ و ‏PCOs‏ بیشتر از گروه کنترل مشاهده می شود.‏

عواملی نظیر بالا بودن سطوح هورمون پرولاکتین، اختلال در عملکرد هیپوتالاموس (که منجر به کاهش تولید ‏GnRH‏ ‏و بالطبع ‏FSH‏ و ‏LH‏ می شود)، سندرم تخمدان پلی کیستیک ‏‎(PCOS)‎، یائسگی زودهنگام در این گروه قرار می ‏گیرد.‏


طبق تقسیم بندی سازمان بهداشت جهانی (‏WHO‏) اختلالات مربوط به تخمک گذاری در سه گروه ذیل قرار می گیرد:‏

‏-‏ ‏ ‏WHO-1       Hypo-gonadotrophic – Hypo-estrogenic (10-15%)‎

‏-‏ WHO-2  Normo-gonadotrophic – Normo-estrogenic (80-85%)‎

‏-‏ WHO-3       Hyper-gonadotrophic – Hypo-estrogenic       (5%)‎

معیارهای ‏WHO‏ برای اختلالات تخمک گذاری (‏anovulation‏)‏

‏-‏ اولیگو منوره: طول مدت دوره قاعدگی بیش از 35 روز باشد و یا طی یک سال گذشته کمتر از 8 قاعدگی رخ ‏داده باشد.‏

‏-‏ آمنوره  يا عدم وجود عادات ماهيانه: اين لغت زماني به كار مي رود كه يك دختر خانم تا 16 سالگي پريود ‏نشده باشد (آمنوره اوليه) و يا اينكه عادات ماهيانه در خانمي كه قبلاً قاعدگي مرتب داشته است بیشتر از 6 ماه ‏قطع شود (آمنوره ثانويه).‏

‏1-‏ گروه ‏I‏ یا گروه هیپوگونادوتروپیک – هیپواستروژنیک (ناشی از نقص در محور هیپوتالاموس – هیپوفیز):

‏بطور تیپیک این بیماران آمنوره دارند (چه بصورت اولیه و چه بصورت ثانویه) و مشخصه شان کاهش سطح ‏گونادوتروپین ها و استروژن می باشد. علت 10% اختلالات تخمک گذاری در این گروه قرار می گیرد. ‏

‏2-‏ گروه ‏II‏ (ناشی از نقص در محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – تخمدان):

که شامل ‏PCO‏ و آمنوره ‏هایپرپرولاکتینمیا. که مهمترین علت نقص در تخمک گذاری در این گروه قرار می گیرد (حدود 85%).

‏
‏3-‏ گروه ‏III‏ (ناشی از نقص در تخمدان ها):

همان فرم هایپرگونادوتروپیک و هایپواستروژنیک می باشد که نقص ‏اولیه در خود تخمدان ها وجود دارد و عامل 5% اختلالات تخمک گذاری مربوط به این گروه است. ‏

ناباروری در اثر اختلالات هورمونی ناشی از سن

عملکرد طبیعی هورمونی یک فاکتور اساسی برای باردار شدن است . شایع ترین عامل بر هم ریختن عملکرد طبیعی ‏هورمونـی، افزایش سن است.‏