در اکثر زخمهای معده می‏توان حضور هلیکوباکترپیلوری را دید. در واقع ضعیف شدن لایه مخاطی محافظت ‌کننده معده توسط هلیکوباکتر می‏تواند زمینه ساز بروز زخم معده محسوب شود. هنگامی که غذا جویده و بلعیده می‏شود، از مری عبور کرده و وارد قسمت فوقانی و حجیم معده می‏گردد. در معده مواد غذایی توسط شیره معده شکسته می‏شوند و در عین حال میکروبهای وارد شده به بدن، توسط شیره مذکور از بین می‏روند. لازم به ذکر است که درون معده روزانه با حدود نیم گالن عصاره معده شستشو داده شده و در واقع معده، محلی استریل و کاملا بدون میکروب می‏باشد. جهت محافظت ماهیچه‏های معده در مقابل آسیب شیره بسیار قوی معده، لایه مخاطی ضخیمی (موکوس) درون معده بوجود آمده است. مصرف داروهای ورم مفاصل (آرتروز)، ایبوپروفن، آسپیرین و الکل لایه مخاطی معده را در برخی نقاط تخریب کرده و همین امر سبب زخم شدن دیواره معده می‏گردد. عواملی همچون کورتیکواستروئیدها، سیگار کشیدن و استرس موجب تشدید دردهای معده می‏گردند. ولی باید گفت مهمترین عامل ایجاد کننده زخم معده، باکتری Helicobacter pylori شناخته شده است. تنها باکتری‌ای که می‏تواند در محیط خشن معده و با حضور شیره معده، رشد نماید، هلیکوباکترپیلوری می‏باشد. این باکتری با مصرف غذا یا آب آلوده از راه دهان وارد معده می‏شود و کافی است یکبار بتواند در موکوس معده پنهان شود. در این حال باکتری مذکور در لایه مخاطی معده مستقر شده و توسط تاژکهای برآمده، خود را در میان سلولهای لایه مخاطی جای می‏دهد و یا در صورت بروز زخم معده، در ناحیه فاقد لایه مخاطی و در واقع بر روی سلولهای اپی‌تلیوم معده استقرار یافته و تاژکهای خود را در آن ناحیه فرو می‏برد.

برای مقابله با هلیکوباکترپیلوری، سیستم ایمنی بدن فعال می‏شود. سلولهای سیستم ایمنی به علت موکوس ضخیم معده، به آسانی به این ناحیه نمی‏رسند. در واقع هنگامی که لایه موکوسی نازک شده و گلبولهای سفید وارد این ناحیه می‏شوند، نمی‏توانند از آن خارج شوند. به سبب درگیری سلولهای ایمنی با هلیکوباکتر، آنتی‏بادیهای موجود در خون زیاد می‏شوند. اگرچه در روند مذکور، خود هلیکوباکتر ممکن است عامل ایجاد زخم نباشد، اما التهاب لایه آستری معده که توسط هلیکوباکتر ایجاد می‏شود، زمینه ساز بروز زخم یا حتی ایجاد سرطان معده می‏باشد.

چطور هلیکوباکترپیلوری را تشخیص دهیم؟

استفاده از داروهای غیراستروئیدی غیرالتهابی موجب عدم تشخیص هلیکوباکترپیلوری و پنهان شدن آن می‏گردد. برای شناخت دقیق عامل ایجاد کننده زخم معده می‏بایست بیوپسی (نمونه برداری) کاملی از زخم مخاط معده صورت پذیرد. بیوپسی در هنگام خونریزی معده به سبب حضور خون، انجام ناپذیر یا سخت می‏باشد. در کسانی که قبلا دچار زخم معده بوده‏اند، استفاده از روش آندوسکوپی یا رادیولوژی و در کنار آنها تست سرولوژی برای شناخت هلیکوباکتر الزامی است.

چطور هلیکوباکترپیلوری را از بین ببریم؟

از بین بردن عفونت هلیکوباکترپیلوری بر خلاف اکثر عفونتها، بسیار مشکل می‏باشد و برای این کار لازم است که چندین دارو، به طور همزمان مصرف شود. دلیل این امر آن است که این باکتری در مخاط معده برای خود پناهگاه‏های ویژه‏ای درست می‏کند که اکثر داروها نمی‏توانند به آن نفوذ نمایند. رایجترین نوع درمانی که امروزه تجویز می‏شود، استفاده از سه نوع دارو به مدت یک هفته می‏باشد. دو تا از این داروها، آنتی بیوتیک می‏باشند و داروی سومی، یک داروی متوقف کننده قوی ترشح اسید معده (مثل اومپرازول) می‏باشد.

اکثر درمانهایی که امروزه برای از بین بردن عفونت هلیکوباکترپیلوری به کار می‏روند، بی‏خطر هستند و فقط ممکن است مشکلات جزئی ایجاد نمایند، اما بعضی از آنتی بیوتیکها می‏توانند باعث تهوع، استفراغ و یا اسهال شوند.

اتمام دوره درمان همانگونه که پزشک تجویز می‏نماید، از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا مهمترین علت عدم موفقیت در درمان، عدم مصرف داروها به طور مناسب می‏باشد. بعد از اینکه دوره درمان به پایان رسید، برای اینکه ببینیم که آیا عفونت هلیکوباکترپیلوری ریشه کن شده است، باید یک آزمایش انجام دهیم. 10 درصد افراد نیاز خواهند داشت که درمان را دوباره تکرار کنند، زیرا در درمان اول، عفونت هلیکوباکترپیلوری از بین نرفته است. گاهی اوقات حتی با چندین بار تکرار درمان نیز عفونت از بین نمی‏رود. در چنین مواردی معمولا از درمانهای مختلف استفاده می‏شود.خیلی به ندرت ممکن است فردی که عفونت هلیکوباکترپیلوری در او ریشه کن شده است، دوباره به این عفونت دچار شود. اگر بعد از درمان موفقیت آمیز هلیکوباکترپیلوری، علایم بیماری باز هم باقی ماندند، ممکن است این علایم به چیز دیگری مربوط باشند.

منابع:

سایت پزشکان بدون مرز

پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران