نام اختصاری: G6PD

سایر نام ها:  گلوکز- 6-فسفات دهیدروژناز، G6DP Erythrocytes

,Red blood cell enzyme deficiency

نوع نمونه قابل اندازه گیری: همولیزات گلبول های قرمز شسته شده، خون تام (همراه با EDTA یا هپارین یا ACD)

حجم نمونه مورد نیاز: ml 2

شرایط نمونه گیری:

1. نیاز به ناشتایی نمی باشد.

 2. از لخته شدن یا همولیز در زمان نمونه گیری جلوگیری شود.

ملاحظات نمونه گیری:

1.  از اگزالات یا فلوئور به عنوان ضد انعقاد استفاده نشود.

 2. نمونهنباید فریز گردد.

3.    به دلیل اینکه لکوسیت ها فعالیت آنزیمی بیشتری نسبت به اریتروسیتها دارند، آزمایش بر روی گلبول های شسته شده انجام گردد.

 4.   سنو جنس بیمار را در برگه آزمایش یادداشت کنید.

5. در صورتی که نمونه به آزمایشگاه مرجع فرستاده می‏شود بر روی یخ مرطوب ارسال شده و منجمد نشود. 

موارد عدم پذیرش نمونه: 

• همولیز شدید یا لخته خون
• استفاده از نمونه هايي با ضد انعقادهاي اگزالات يا فلوردار.
• نمونه هايي كه بيشتر از یک هفته در يخچال يا بیش از 24 ساعت در 25 درجه نگهداري شده باشند.

شرایط نگهداری: با استفاده از ضد انعقادهای فوق، آنزیم‏های گلبول قرمز در 4°C به مدت 7 روز و در 25°C  تا 24 ساعت پایدار خواهند بود. 

اطلاعات تکمیلی:

آنزیم G6PD فعال بصورت یک دایمر است که هر منومر آن حاوی 515 اسید آمینه است. تجمع منومرها به سمت اشکال فعال (دایمرهای بزرگ)، وابسته به NADP است G6PD . یک آنزیم housekeeping است که مرحله اول مسیر هگزوز منوفسفات را کاتالیز می‏کند و وظیفه آن برداشتن پراکسید و در نتیجه محافظت گلبول قرمز از آسیب اکسیداتیو است. این آنزیم قدرت احیاء‏کنندگی را به شکل NADPH تأمین می‏کند که همراه با گلوتاتیون برای سم‏زدایی (detoxification) H2O2 مورد نیاز است. فقدان کامل آنزیم به نظر می‏رسد مغایر با حیات باشد. نقص G6PD شایع­ترین نقص همراه با همولیز در گلبول قرمز است و همچنین شایع­ترین اختلال متابولیک گلبول­های قرمز می‏باشد. حدود 400 میلیون نفر در سرتاسر دنیا مبتلا به این نقص آنزیمی هستند. بیشتر از 440 واریانت آنزیم توسط WHO و عمدتاً براساس شدت بالینی به زیرگروه‏های زیر تقسیم شده‏اند:
■ کلاس I: فقدان شدید آنزیم همراه با کم خونی همولیتیک مزمن (کمتر از 10% فعالیت طبیعی(
■ کلاس II: فقدان شدید آنزیم همراه با همولیز متناوب
■ کلاس III: فقدان متوسط آنزیم همراه با همولیز متناوب که معمولاً به دنبال عفونت یا مصرف داروها رخ می‏دهد (10 تا 60% فعالیت طبیعی(
■ کلاس IV: بدون نقص آنزیمی یا همولیز
از این میان شایع­ترین زیرگروه‏ها کلاس (G6PDA^-) III و (G6PDA⁺) IV  می‏باشند.
همولیز ناشی از نقص G6PD همراه با تشکیل Heinz bodies در گلبول­های قرمز خون محیطی است. (اریتروسیت‏های پیر که بیشترین نقص G6PD را دارند). نقص G6PD ممکن است در استرس‏های اکسیداتیو به خصوص عفونت‏های ویروسی، مصرف باقلا و مواجهه با نفتالین، شدید یا حتی کشنده باشد. در زیرگروهی از مبتلایان به کمبود G6PD در عرض چند ساعت پس از خوردن باقلا همولیز شدید رخ می‏دهد (فاوویسم). در صورتی که نقص آنزیمی شدید باشد، اختلال عملکرد گرانولوسیت‏ها همراه با افزایش استعداد به عفونت هم رخ می‏دهد(G6PD Barcelona) .
سطوح افزایش یافته آنزیم در کم خونی بدخیم، کم خونی مگالوبلاستیک، از دست رفتن مزمن خون، انفارکتوس قلبی، کمای کبدی، هیپرتیروئیدی و سطوح کاهش یافته در فقدان G6PD، کم خونی همولیتیک و کم خونی‏های غیراسفروسیتی نامعمول دیده می‏شوند.
یافته‏های آزمایشگاهی در زمان همولیز فعال همانند سایر کم‏خونی‏های همولیتیک بوده و شامل پویکیلوسایتوز، اسفروسیت و همچنین مشاهده اجسام‏ هاینز با رنگ‏آمیزی متیل ویوله است. 

کاربردهای بالینی: 

روش مرجع: روش WHO در C^◦25

روش متداول: روش ICSH در C^◦ 37 ( بدون ضریب اصلاحی برای فعالیت G6PD)، روشbishop modified در  C^◦30 ، روش Zinkham  در C^◦30

سایر روشها: Fluorescent Spot Test، Ascorbate Cyanide Test، Dye reduction test، AS-PCR

مقادیر طبیعی: U/gr hemoglobin  7.0 – 20.5

تفسیر:

از آنجایی که آلل ژن این آنزیم بر روی کرموزوم X قرار دارد بنابراین کمبود G6PD یک اختلال وابسته به جنس می باشد. در نتیجه نقص در این آنزیم در مردان به صورت هموزیگوت و در زنان به صورت هتروزیگوت تظاهر می یابد. افراد دچار حساسیت آنزیمی به بعضی داروها، خوردن باقلا و عفونت های باکتریایی و ویروسی مستعد آنمی همولیتیک می باشند. مقادیر غیر نرمال 20- 0 درصد میانگین نرمال است.

افزایش سطح: کم خونی پرنیسیوز، کم خونی مگالوبلاستیک، خونریزی مزمن، انفارکتوس میوکارد، اغمای کبدی، هیپرتیروئیدی.

کاهش سطح: کمبود یا نقص آنزیم G6PD، کم خونی همولیتیک غیر ایمونولوژیک نوزادان، کم خونی نادر غیر اسفروسیتی.

عوامل مداخله گر: رتیکلوسیتوز قابل توجه می تواند نتایج مثبت کاذب در آزمون ایجاد کند. بنابراین استفاده از گلبول های قرمز شسته شده و محلول سوسپانسیون در حجم مساوی بهتر از استفاده از خون کامل در این آزمایش است.

• مصرف برخي از دارو ها و مواد غذايي اكسيدكننده در بيماران با كاهش آنزيم G6PD سبب رسوب هموگلوبين اكسيد شده در جدار RBC و ليز آن مي گردد. از جمله شايع ترين داروها و مواد شیمیایی که فرد مبتلا باید از آنها دوری نماید عبارتند داروهاي ضد مالاريا ،استانیلید، آسپرین، داکسوروبی‏سین، فورازولیدون، متیلن بلو، نالی‏دیکسیک اسید، نفتالین، نیتروفورانتوئین، پاراآمینوسالیسیلیک اسید، فنازوپیریدین، فنیل هیدرازین، پریماکین، کینیدین، کینین، سولفاستامید، سولفامتوکسازول، سولفاپیریدین، تولوئیدین بلو و تری‏نیتروتولوئن و از مواد غذايي به باقالا می توان اشاره کرد.
• غربالگری پس از یک اپیزود همولیتیک ممکن است قادر به ردیابی نقص G6PD نباشد چرا که اکثر سلول­های دچار نقص تخریب شده‏اند و سلول­های جوانی که به تازگی از مغزاستخوان آزاد شده‏اند فعالیت آنزیمی نسبتاً بالایی دارند. ممکن است پس از بهبودی بیمار از یک اپیزود تشخیص داده نشدة همولیز، نیاز به تکرار تست باشد. تست‏های جدیدی که مبتنی بر PCR آلل اختصاصی (AS - PCR) Allele – Specific PCR           هستند این معایب را ندارند. 

توضیحات:

• G6PD  یک آنزیم گلبول قرمز با توارث وابسته به X است که در نگهداری پروتئین‏های گلبول­های قرمز در وضعیت احیاء اهمیت دارد. بیشتر از 440 جهش مختلف در این آنزیم ثبت شده که از این میان 60 جهش به تنهایی یا همراه با سایر جهش‏ها منجر به همولیز گلبول­های قرمز در هنگام مواجهه با استرس می‏شوند. در صورت مثبت شدن آزمایش غربالگری، اندازه‏گیری کمی (quantitative) G6PD ممکن است مفید باشد.

·        تشخیص کمبود آنزیم معمولاً در زنان هتروزیگوت و افراد دارای گروه خونی A^- دشوار است.

·         آزمایشات DNA اخیراً برای تشخیص G6PD معمول شده است.

·         نقص آنزیم G6DP هنوز به عنوان علت ایجادکننده آنمی به طور قطع تأیید نشده است. همچنین فعالیت طببعی این آنزیم نقص را از بین نمی برد.

منابع:

1. Beutler E: Glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency. In Hematology. Fifth Edition. Edited by E Beutler, MA Lichtman, BS Coller, TJ Kipps. New York, McGraw-Hill Book Company, 1995, pp 564-586
2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فراورده هاي تشخيصي دکتر حميدرضا سقا و همکاران- نشر میر
3. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر سالمي.
4. کتاب خون شناسي- انعقاد و طب انتقال خون هنري- ديويدسون 2011
5. پایگاه اطلاع رسانی داده های آزمایشگاهی به زبان فارسی:http://lab.behdasht.gov.ir/test/printTest/174