نام اختصاری: PEL , SPEP

سایر نام ها: الکتروفورز پروتئین، 

Serum protein Electrophoresis , Electrophoresis protein 

بخش مورد انجام : بیوشیمی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم، مایع نخاع

حجم نمونه مورد نیاز: 1 ml

شرایط نمونه گیری:    بیمار ترجیحاً ناشتا باشد.

ملاحظات نمونه گیری:

1.       هرگونه داروی مصرفی مؤثر بر نتایج آزمون را بر روی برگه آزمایش ثبت کنید.

2. نمونه بایستی فاقد لیپمی یا همولیز باشد و در مورد CSF  قبل از انجام آزمایش سانترفیوژ گردد.

 3. دانستن سابقه بیماری (مانند مولتیپل مایلوما) حائز اهمیت است.

موارد عدم پذیرش نمونه: نمونه همولیز و لیپمیک موجب تداخل در نتایج آزمون می شود.

شرایط نگهداری:

سرم بایستی تازه ( در کمتر از 72 ساعت) استفاده شود. نمونه در دمای C^◦ 4 به مدت 7 روز و در دمای C^◦20-  به مدت 14 روز پایدار است.

کاربردهای بالینی:

ارزیابی اجزای پروتئین های سرم به منظور تشخیص، بررسی و پیگیری سیر بیماری در مبتلایان به سرطان (لنفوم، مایلوما)، بیماری های روده ای کبدی همراه با دفع پروتئین، مونوکلونال گاماپاتی ها، اختلالات ایمنی، اختلال عملکرد کبد، سوء تغذیه و بیماری های همراه با ادم

 روشهای متداول: الکتروفورز ژل آگاروز ، استات سلولز، ژل پلی آکریلامید (PAGE)

بیشترین روش ‏های مورد استفاده عبارتند از: استات سلولز و آگار که توسط دانسیتومتری به صورت کمی هم درآمده ‏اند. رنگ‏آمیزی ‏ها نیز عبارتند از: Ponceau S و Coomassie brilliant blue 

 اطلاعات تکمیلی: پروتئین‏های سرم دارای بارهای الکتریکی دقیق و گوناگون بوده که می‏توانند توسط الکتروفورز به چندین باند مجزا تقسیم شوند: آلبومین، آلفا 1- گلوبولین (α1G)، آلفا 2- گلوبولین (α2G)، بتاگلوبولین (βG) و گاماگلوبولین .(γG) در حالات مختلف بیماری­ها، غلظت‏های پروتئین‏های سرم تغییر می‏کنند. الکتروفورز پروتئین سرم و ادرار یکی از اساسی‏ترین مطالعات در تشخیص و تشخیص افتراقی میلوم متعدد، ماکروگلوبولینمی والدن اشتروم و گاموپاتی منوکلونال با اهمیت ناشناخته (MGUS) هستند که این آخری شایعترین شکل گاموپاتی منوکلونال می‏باشد. 

باندهای باریک و قویاً رنگ شده که به صورت پیک‏های نازک در دانسیتومتری دیده می‏شوند، گاموپاتی‏های منوکلونال (پاراپروتئین‏ها، ایمونوگلوبولین‏های منوکلونال،

 (M-proteins هستند که در میلوم متعدد (MM)، ماکروگلوبولینمی والدن اشتروم (MW)، آمیلوئیدوز، بیماری­های لنفوپرولیفراتیو و بیماری­های زنجیرة سنگین دیده می‏شوند. همچنین در 11% از مبتلایان به هپاتیت C هم دیده می‏شود. MGUS عبارت است از وجود IgG یا IgA منوکلونال بدون شواهدی از میلوم متعدد. در بیماران بدون علامت با یک پروتئین منوکلونال کمتر از 1g/dl  که Hb، کلسیم و کراتی‏نین طبیعی دارند، الکتروفورز پروتئین سرم باید یک سال بعد تکرار شود. ولی اگر پروتئین‏ منوکلونال بین 1.5 – 2.5 g/dl  باشد باید 3-2 ماه بعد این امر صورت گیرد. بیمارانی که به علت MM، MW یا آمیلوئیدز درمان شده‏اند، باید به فاصله 2-1 ماه بررسی الکتروفورز شوند.
شایعترین تظاهرات میلوم عبارت است از ضایعات استخوانی، کم خونی، نارسایی کلیه و عفونت‏های باکتریال ریکارنت. تشخیص براساس وجود ایمونوگلوبولین منوکلونال در سرم یا ادرار حمایت می‏شود. جهت تعیین مشخصات گاموپاتی منوکلونال، ایمونوفیکساسیون موردنیاز است. 

مقادیر طبیعی:

g/dl 1 – 0.6    =   Alpha -2 – globulin

g/dl 0.3-   0.1= Alpha - 1  – globulin

g/dl 4.7- 3.4  = Albumin

g/dl 1.6- 0.6  = Gamma- globulin

g/dl 1.2- 0.7= Beta- globulin

تفسیر:

افزایش سطح آلبومین :کم آبی، با کاسته شدن از حجم داخل عروقی، مقدار عددی غلظت آلبومین اندازه گیری شده افزایش می یابد.

کاهش سطح آلبومین :

1.     سوء تغذیه

2.     بارداری

3.     بیماری کبدی همچون هپاتیت، سیروز و نکروز سلول کبدی، تومور متاستاز یافته کبدی.

4.     انتروپاتی های توأم با دفع پروتئین مانند بیماری کرون، اسپرو، ویپل. در این بیماری ها جذب کافی پروتئین به خوبی صورت نمی گیرد و سطح Alb پایین می آید.

5.     نفروپاتی های همراه با دفع پروتئین (سندرم نفروتیک، نفروز، گلومرونفریت)

6.     دفع در فضای سوم مانند آسیت، سوختگی درجه سوم

7.     پرآبی

8.     افزایش نفوذپذیری مویرگی در بیماری های کلازن- عروقی نظیر لوپوس اریتروماتوز- در اثر افزایش نفوذپذیری آلبومین بافت تراوش کرده ومنجر به ادم می گردد و یا در کلیه ها از حد آستانه می گذرند و پروتئینوری پدید میاید و از سطح Alb سرم کاسته می شود.

9.     بیماری های التهابی مانند نکروز، انفارکتوس یا سوختگی همراه با التهاب. در این شرایط بخش گلوبولینی پروتئین ها افزایش و آلبومین کاهش می یابد.

10.   دیس پروتئینمی آیدیوپاتیک خانوادگی؛ یک نوع بیماری ژنتیکی است که Alb به شدت کاهش و گلوبین ها افزایش میابد.

افزایش سطح آلفا-1- گلوبولین :

بیماری التهابی آلفا-1- آنتی تریپسین نوعی پروتئین فاز حاد است که در بیماری های التهابی نکروز، انفارکتوس، بدخیمی یا سوختگی افزایش می یابد.

کاهش سطح آلفا-1- گلوبولین:

آمفیزم ریوی جوانان؛ این بیماران دچار کاهش یا فقدان ژنتیکی آنزیمی می باشند که نقش مهمی در عملکرد طبیعی ریه دارد.

افزایش سطح آلفا-2- گلوبولین :

سندرم نفروتیک؛ بیماری های التهابی ( سرولوپلاسمین و هاپتوگلوبولین یک آلفا-2- گلوبولین می باشند و از پروتئین های واکنشی فاز حاد هستند که در بیماری های التهابی ، نکروز، انفارکتوس، بدخیمی یا سوختگی افزایش می یابند.

کاهش سطح آلفا-2- گلوبولین :

1-    همولیز- هاپتوگلوبولین در صورت وقوع همولیز کاهش می یابد.

2-    بیماری ویلسون- سرولوپلاسمین در بیماری ویلسون کاهش می یابد.

3-    هیپرتیروئیدی

4-    اختلال شدید عملکرد کبد (ساختن هاپتوگلوبولین کاهش می یابد)

افزایش سطح بتاگلوبولین :

1-    هیپرکلسترولمی به تنهایی و یا همراه با سیروز صفراوی، هیپوتیروئیدی یا نفروز- بتالیپوپروتئین ها نوع بتاگلوبولین می باشند که در هیپرکلسترولمی افزایش می یابد.

2-    کم خونی فقر آهن: ترانسفرین نوعی بتاگلوبولین است که در این نوع کم خونی افزایش می یابد.

کاهش سطح بتاگلوبولین:

سوء تغذیه-  تراتسفرین بتا گلوبولینی است که در سوء تغذیه کاهش می یابد.

افزایش سطح گاماگلوبولین :

1-    مولتیپل میلوما و ماکروگلوبولینمی والدن اشتروم : باعث افزایش ناحیه گاماگلوبولین می شود.

2-    بیماری التهابی مزمن مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتروماتوز سیستمیک

3-    هیپرایمیونیزاسیون : قله کوچکی در بخش IgA نوار گاما پدیدار می شود.

4-    سیروز : بیشتر بیماران دارای افزایش گاماگلوبولین و برخی بیماران دارای افزایش بتاگلوبولین می باشند.

5-    عفونت حاد و مزمن: عفونت با پاسخ آنتی بادی همراه است و در نتیجه موجب افزایش ایمیونوگلوبولین ها

 ( گاماگلوبولین) می گردد.

کاهش سطح گاماگلوبولین ها :

1-    اختلالات ژنتیکی سیستم ایمنی

2-    نقص ایمنی ثانویه؛ وضعیت های گوناگونی مانند مصرف استروئیدها، سندرم نفروتیک، عفونت شدید با باکتری های گرم منفی، لنفوم ، لوسمی با کاهش سطح ایمیونوگلوبولین ها همراه است.

 

عوامل مداخله گر:

1.       داروهایی که موجب تغییر الگوی طبیعی الکتروفورز سرمی می شوند عبارتند از آسپیرین، بیکربنات ها، کلرپرومازین، کورتیکواستروئیدها، ایزونیازید، نئومایسین، فناسمید، سالیسیلات ها، سولفونامیدها و تولبونامید.

2.       نمونه های لیپمیک در روش رسوبی و وجود همولیز در آلبومین باعث تداخل خواهد شد.

3.       تستوسترون باعث افزایش آلفا-1- گلوبولین می شود.

4.        استروژن، ضدبارداری خوراکی، فنی توئین باعث افزایش آلفا-2- گلوبولین و آسپارژیناز کاهش آن را ایجاد می کند.

5.       بتا-گلوبولین با مصرف ضد بارداری خوراکی و استروژن افزایش و با آسپارژیناز کاهش می یابد.

6.       فیبرینوژن ممکن است به عنوان یک باند مجزا در فراکسیون بتا و گاما مشاهده شود.

7.       همولیز ممکن است فراکسیون بتا را تقویت کند.

8.        پنی سیلین ممکن است سبب جداشدن باند آلبومین گردد.

9.       مواد رادیوگرافی ممکن است الگوی غیر قابل تفسیری از الکتروفورز پروتئین ایجاد کند.

توضیحات:

·   در بیشتر مراکز در صورت غیر طبیعی بودن الکتروفورز پروتئین، الکتروفورز ایمیونوفیکساسیون (IFE) انجام می شود.

·        الکتروفورز ایمیونوفیکساسیون به ویژه برای شناسایی گاماپاتی های منوکلونال از قبیل مولتیپل میلومایا، ماکروگلوبینمی والدن اشترم مفید است.

منابع:

1. Kyle RA, Katzmann JA, Lust JA, Dispenzieri A: Clinical indications and applications of electrophoresis and immunofixation. In Manual of Clinical Laboratory Immunology. Sixth edition. Edited by NR Rose, et al: Washington DC, ASM Press, 2002 pp 66-70
2. Manual of Diagnostic and Laboratory tests, Mosby’s
3. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,pp:1104-1107