نام اختصاری: FISH

سایر نام ها:

*        دو رگ گیری فلوئورسانس درجا

*        هیبریدسازی فلوئورسانس درجا

بخش انجام دهنده: ژنتیک

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون محیطی و اَمنیون

حجم نمونه مورد نیاز: خون تام (whole blood) 5 میلی لیتر و حداقل 5 میلی لیتر مایع اَمنیون

شرایط نمونه گیری:

1.      نیاز به ناشتایی یا آمادگی خاصی نمی باشد.

2.      نمونه گیری باید در شرایط استریل انجام شود.

ملاحظات نمونه گیری:

خون:

1.              برای جمع آوری خون از لوله های استریل حاوی ماده ضد انعقاد هپارین سدیم (لوله آزمایش با دربِ سبز) استفاده شود.

2.       در صورت نمونه گیری در خارج از آزمایشگاه، نمونه ها باید در شرایط ضد عفونی شده جمع آوری شوند و طی کوتاه ترین زمان ممکن به آزمایشگاه ارسال شوند (خون کامل باید در زمان کمتر از 24 ساعت به آزمایشگاه ارسال شود ولیکن اگر امکان ارسال نمونه ها در این زمان وجود نداشته باشد، باید نمونه خون در یخچال نگهداری شود و از گرما و سرمای زیاد و نیز یخ زدگی محافظت شود).

اَمنیون:

1.  پزشک نمونه گیر باید  نمونه ها را در شرایط کاملاً استریل بگیردو طی کوتاه ترین زمان ممکن به آزمایشگاه ارسال کند.

2.       نمونه باید زرد کم رنگ و شفاف باشد.

شرایط عدم پذیرش نمونه:

خون:

1.       نمونه هایی که در شرایط غیر استریل جمع آوری شده باشند.

2.       نمونه های خونی که فریز شده، منعقد شده و یا به شدت همولیز شده باشند.

3.       حجم نمونه ها کافی نباشد (حداقل 5 میلی لیتر خون محیطی مورد نیاز است).

4.       نمونه هایی که بر چسب مشخصات بیمار روی آنها نادرست یا مبهم باشد.

5.       نمونه های امنیون که حجم کمتر از 5 میلی لیتر داشته باشند.

اَمنیون:

1.       در نمونه های امنیون باید به رنگ نمونه توجه شود نمونه نباید خونی(آلوده به خون مادر) و یا تیره باشد.

2.       حجم نمونه کمتر از 5 میلی لیتر نباشد.

پایداری نمونه:

خون:

1.       در دمای اتاق ناپایدار می باشد.

2.       خون کامل را باید طی مدت کمتر از 24 ساعت کشت داده شود.

3.       در دمای 4 درجه سانتیگراد خون کامل به مدت 7 روز قابل نگهداری می باشد.

اَمنیون:

برای نمونه های امنیون باید نمونه به محض نمونه گیری به آزمایشگاه منتقل شود و سریعا محصول برداری یا کشت صورت بگیرد.

کاربردهای بالینی:

ü      تشخیص ناهنجاری های کروموزومی مادرزادی شامل آنیوپلوئیدی و ناهنجاری های ساختاری

ü      پیگیری علت بروز ناهنجاری کروموزومی در خانواده های صاحب فرزند مبتلا به یک بیماری ژنتیکی

ü       ردیابی ناهنجاری کروموزومی در افرادی با سابقه نازایی، مرده زایی یا سقط مکرر

ü       بررسی علت ابهام جنسی و یا وجود اندام‌های تناسلی غیر طبیعی

اطلاعات تکمیلی:

از این روش برای آزمایش های تشخیص پیش از تولد و تشخیص سریع آنیوپلوئیدی ها بر روی کروموزوم های اینترفازی استفاده کرد. همچنین از این روش برای تشخیص ریز مضاعف شدگی ها و ریز حذف های کروموزومی مرتبط با بیماری ها و تعیین منشا کروموزومی مواد کروموزومی در نوآرایی های پیچیده، بهره برد.

در این روش ابتدا DNA دو رشته در اثر حرارات دناتوره شده و به DNA تک رشته ای تبدیل می شود. سپس با کاهش حرارات، DNAهای تک رشته ای در توالی های مکمل بهم متصل می شوند تا مجدداً DNA دو رشته ای را ایجاد کنند. اگر یک قطعه DNA نشاندار مناسب (یک پروب) به کروموزوم های دناتوره شده بر روی اسلاید میکروسکوپی اضافه شود طی فرآیند اتصال مجدد، برخی از  DNAهای نشاندار به توالی مکمل خود در کروموزوم، هیبرید خواهند شد. در این حالت DNAنشاندار که خاصیت فلوئورسنت دارد در زیرمیکروسکوپ فلوئورسنت قابل شناسایی خواهد بود.

تفسیر:

دو رگ گیری فلئورسانس در جا در سال 1986 معرفی شد. به طور کلی این روش بر روی لام تهیه شده از سوسپانسون سلولی انجام می شود ولی مطالعات نشان داده است که بر روی قطعات بافتی، اسمیر حاصل از خون و مغز استخوان نیز قابل انجام است. روش FISH بر اساس اتصال یک قطعه DNA به یک هدف که مکمل این قطعه می باشد انجام می شود.

در زمینه سیتوژنتیک بالینی ضمن استفاده از روش FISH برای بررسی ناهنجاری های کروموزومی که با استفاده از نواربندی-G قابل مشاهده است می توان برای مشخص کردن تغییرات میکروسکوپی غیرقابل تشخیص با روش متداول، مانند ریز حذف، نیز از این روش استفاده کرد.

عوامل مداخله گر :

خون:

1.   نمونه گیری و انجام سایر مراحل آزمایش در شرایط غیر استریل می تواند منجر به ایجاد آلودگی شده و در نتیجه متافاز و سلول مناسبی جهت آنالیز کروموزومی به دست نخواهد آمد بنابراین، برای جلوگیری از بروز آلودگی باید فضا و سطوح کار (خصوصاً فضای محیط کشت سلول) به طور مداوم ضد عفونی شده و تمیز نگه داشته شود.

2.      افرادی که بواسطه پیوند مغز استخوان، خون کامل یا پلاکت تزریق کرده اند.

اَمنیون:

a.       نمونه آلوده به خون مادر باشد.

منابع:

1.     سایت مایو کلنیک:    

http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Specimen/35308

2.    نوسبوم، مکلنس، وایلارد. (2007). ژنتیک پزشکی تامپسون. (ترجمه غفاری سعید رضا، رفیعی رامین و همکاران). تهران: انتشارات ارجمند. 1388؛ 79 – 149.

3.     تام استراخان و جودیت گوشیپ. (2015). ژنتیک و ژنومیک در پزشکی (استراخان). (ترجمه مدرسی سید محمد حسین، اکرمی سید محمد و همکاران). انتشارات ابن سینا. 259 – 272.

4.        مزدرانی حسین، (1388). مبانی سیتوژنتیک بالینی. انتشارات بارش دانش. انتشار 9. چاپ اول.