نام اختصاری: PBS

سایر نام ها: گستره خون محيطي، بررسی مرفولوژی گلبول های قرمز در گستره محیطی، اسمیر خون محیطی.

Peripheral Blood: Red Blood Cell Morphology

بخش مورد انجام: هماتولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون كامل حاوی ضد انعقاد EDTA

حجم نمونه مورد نیاز: يك قطره خون از نوك انگشت پا يا پاشنه پا در نوزادان

شرایط نمونه گیری: نيازي به ناشتايي نمي باشد.

ملاحظات نمونه گیری:

1.      در صورت نياز به خونگيري، نمونه گیری وريدي انجام داده و خون را در لوله اي با درب بنفش (EDTAدار) جمع آوري نمائيد.

2. پس از نمونه گیری محل خونگیری را از لحاظ خونریزی یا هماتوم بررسی نمایید. در صورت لزوم موضع را با باند فشاری ببندید.

موارد عدم پذیرش نمونه: همانند CBC

شرایط نگهداری: در دمای یخچال به مدت 24 ساعت قابل نگهداری می باشد.

کاربردهای بالینی: مي تواند اطلاعات فراواني در مورد داروها و بيماري هاي مؤثر بر گلبول هاي قرمز خون فراهم سازد، همچنين برخي از بيماري هاي مادرزادي سلول هاي سفيد، قرمز خون و پلاکتها را مي توان با بررسي گستره خون محيطي تشخيص داد.

1-   اختلالات اندازه :

الف) ميكروسيت : فقر آهن، اسفروسيتوز ارثي ، تالاسمي

ب )  ماكروسيت : كمبود اسيدفوليك يا ويتامين B12 ، رتيكلوسيت هاي ناشي از افزايش اريتروپوئز، برخي اختلالات كبدي، كم خوني به دنبال طحال برداري

2-   اختلالات شكل :

الف) انسوسيت : اسفروسيتوز ارثي، كم خوني ايمونوهمولتيك اكتسابي

ب ) اليپتوسيت :  اليپتوسيتوز ارثي، كم خوني داسي شكل

ج ) ليپتوسيت : هموگلوبينوپاتي ها، تالاسمي، سلول اسپيكول، اورمي، بيماري كبدي، زخم خونريزي دهنده

3-   اختلالات رنگ :

الف) هيپوكرومي : فقر آهن ، تالاسمي، بيماري قلبي

ب ) هيپركرومي : تغليظ هموگلوبين غالبا به دليل كم آبي

4-   ساختمان درون سلول :

الف) هسته : وجود نورموبلاست در نوزادان طبيعي مي باشد، كم خوني همولتيك، بحران داسي شكل، واكنش انتقال خون، اريتروبلاستوز جنيني، نئوپلاسم يا بافت فيروزي  .... كننده B.M مانند ميلوما و لوسمي

ب ) بازو فيليك استيلپينگ : مسموميت با سرب، رتيكولوسيتوز

ج ) اجسام هاول- ژولي : به دنبال طحال برداري، انمي همولتيك، انمي مگالوبلاستيك

د ) صدمه RBC در اثر دارو، هموگلوبينوپاتي ها، كم خوني همولتيك، كمبود G6PD

روش: مطالعه مورفولوژی گلبول قرمز از روی اسمیرهای رنگ شده با  رنگ رایت.

ü     اندکس‏های RBC (MCV، MCH، MCHC) که توسط دستگاه‏های شمارش‏گر اتومات تعیین می‏شوند نیز درباره مورفولوژی گلبول­های قرمز اطلاعات خوبی ارایه می‏دهند. 

محدوده طبیعی: مورفولوژی طبیعی

تفسیر:
بررسی اسمیر خون محیطی (PBS) جزیی از سیستم کنترل کیفی CBC است که برای تکنولوژیست پزشکی، پزشک یا هر کس دیگری که صحت نتایج CBC برایش مورد سئوال است قابل دسترس می‏باشد. در صورتی که CBC بدون بررسی PBS گزارش شود، ممکن است مواردی مثل وجود سلول تارگت، سلول داسی یا  tear drop، اجسام Howell – Jolly یا Pappenheimer، پارازیت‏های داخل سلولی و سایر اختلالات، مخفی باقی بمانند.
احتمال اینکه اشکال رینگ بابزیا (Babesia) یک پروتوزوان داخل اریتروسیتی است که مشخصة آن وجود اشکال تتراد در گلبول قرمز است) با اشکال رینگ پلاسمودیوم فالسی پاروم اشتباه شود وجود دارد. در حالی که بابزیوزیس معمولاً توسط نیش کنه انتقال پیدا می‏کند، احتمال انتقال آن از طریق ترانسفوزیون خون یا محصولات آن و اهداء عضو وجود دارد. ارزیابی میکروسکوپی مورفولوژی RBC همچنان ابزاری مهم جهت بررسی شدت کم خونی در بیماران مبتلا به فقر آهن است.
وجود الیپتوسیت در خون محیطی همراه با اسفروسیت و شیستوسیت و تاریخچه خانوادگی از الیپتوسیتوز ارثی ممکن است نشانة وجود پیروپویکیلوسایتوز ارثی (HPP) باشد. تست حساسیت حرارتی مثبت (TST) Thermal Sensitivity Test از این تشخیص نادر حمایت خواهد کرد.TST به این صورت است که خون بیمار به مدت 10 دقیقه در 46˚C انکوبه می‏شود و در صورت افزایش واضح در elongation و fragmentation گلبول‏های قرمز، مثبت تلقی خواهد شد.

همراهی بالینی احتمالی واریانت‏های مورفولوژیکی گلبول قرمز:
 : (Echinocyte) crenated cell اشکال طبیعی RBC.
Burr cell Schizocyte, Helmet cell, DIC:  رسوب فیبرین داخل ورید، آنمی همولیتیک میکروآنژیوپاتیک، HTN، بیماری دریچه‏ای قلب، اورمی، سوختگی، بدخیمی متاستاتیک، فقرآهن شدید نوزاد طبیعی.
 الیپتوسایت، اوالوسایت: به تعداد کم در حالت طبیعی، به تعداد زیاد در الیپتوسایتوز اولیه، فقرآهن، تالاسمی، HbS، HbC، کم خونی‏های همولیتیک دیگر.
(Codocyte)Target cell: هموگلوبینوپاتی‏ها به خصوص HbS/HbC/HbD و تالاسمی فقر آهن، بیماری کبد، فقدان لسیتین کلسترول آسیل ترانسفراز.(LCAT)
ماکروسیت بیضی(Megalocyte) : کم خونی مگالوبلاستیک، فقر / B12  فولات، اختلالات میلوپرولیفراتیو (MPD)، شیمی درمانی.
 اسفروسیت: اسفروسیتوز ارثی، شرایط همولیتیک ایمنی.
Tear drop cell (Dacrocyte): MPD، پروسه میلوفتیزیک، کم خونی بدخیم، تالاسمی.
 (Drepanocyte) sickle cell: بیماری سلول داسی و واریانت‏های آن (یعنی سیکل / تالاسمی، بیماری SD، بیماری SC).

Acanthocyte : آبتالیپوپروتئینمی، سیروز الکلی همراه با همولیز، فقدان پیروات کیناز، در بعضی افراد پس از درمان با هپارین.
 : Stomatocyte استوماتوسیتوز ارثی، الکلیسم، بیماری Rh null.
Schistocyte، Helmet cell،Spurr cell : همولیز میکروآنژیوپاتیک، بیماری دریچة قلب، DIC، سوختگی شدید، اورمی.
 :Triangulocytesالکلیسم، ندرتاً در بیماری HbC، تالاسمی، بیماری غیرالکلی کبد، پورپورای ترومبوسایتوپنی ترومبوتیک (TTP)، کموتراپی آنتی‏ میتوتیک.
 :Eccentrocytes توزیع نامتقارنHb ، فقدان G6PD.
 :(Degmacyte) Bite cells آنمی همولیتیک، جسم Heinz، همولیز اکسیداتیو، متهموگلوبینمی ناشی از فنازوپیریدین / سولفونامید، هموگلوبین ناپایدار مثل Hb Köln، تالاسمی.
:Hemighosts آسیب اکسیداتیو شدید، آنمی همولیتیک، جسم Heinz، همولیز اکسیداتیو.
پلی کروماتوفیل، رتیکولوسیت،  RBC هسته‏دار: اریتروپوئز افزایش یافته، حالات میلوفتیزیک، حالات همولیتیک، بعد از برداشتن طحال.
 : (Punctate basophilis) Basophilic Stippling مسمومیت با سرب، حالات همولیتیک، تالاسمی، فقدان پیریمیدین- ¢5 – نوکلئوتیداز.
 اجسام :(Siderocytes) Pappenheimer بعضی کم خونی‏های همولیتیک، بعد از برداشتن طحال، بعضی کم خونی‏های مگالوبلاستیک، بعضی شرایط سیدروبلاستیک.
 پارازیت‏ها: پلاسمودیوم، میکروفیلاریا (نه داخل سلولی)، باسیل بیماری Whipple¢s (Tropheryma whippelii)، بابزیا و ارگانیسم‏های شبیه بابزیا، اسپیروکت گونه‏های بورلیا (تب راجعه).
 :Rouleaux of RBCs افزایش غلظت پروتئین، میلوم متعدد، ماکروگلوبولینمی والدن اشتروم با زمینة رنگ شدة آبی.
اجسام Howell – Jolly (قطعات هسته): کم خونی همولیتیک، هیپواسپلنیسم / فقدان طحال (splenectomy)، کم خونی مگالوبلاستیک.
Cabot Ring (بقایای هسته): کم خونی مگالوبلاستیک.
اجسام Heinz (Hb دناتوره): بعضی از کم خونی‏های همولیتیک حساس به داروهای اکسیداتیو، هموگلوبینوپاتی‏های ناپایدار.
انکلوزیون­های: HbH  تترامرهای Hbβ4 ناپایدار در گلبول­های قرمز نادر؛ رنگ با کرزیل بلو (Cresyl Blue) 

توضیحات:

• جهت مطالعه WBC و پلاكت لطفا به آزمايش هاي شمارش افتراقي WBC و شمارش پلاكت رجوع شود.
• اندازه غیر طبیعی  RBCممکن است بر MCV، MCH و MCHC تأثیر بگذارد.

رفرانس:

1.  پایگاه اطلاع رسانی داده های آزمایشگاهی به زبان فارسی: http://lab.behdasht.gov.ir/test/printTest/331
2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير
3. کتاب خون شناسی- انعقاد و طب انتقال خون هنری- دیویدسون 2011