نام اختصاری: Retic

سایر نام ها: شمارش رتیکلوسیت خون کامل،

Reticulocyte Cellular Hemoglobin, Reticulocyte, whole blood

بخش انجام دهنده: هماتولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون کامل همراه با ضد انعقاد EDTA

حجم نمونه مورد نیاز:  2ml همراه با ضد انعقاد EDTA (لوله با درب بنفش) یا هپارینه (درب سبز)

شرایط نمونه گیری: نیاز به ناشتایی نمی باشد.   

ملاحظات نمونه گیری:

1.       خونگیری وریدی معمول است. در صورت اجبار از خون مویرگی می توان استفاده کرد. خون را در لوله های با درب بنفش یا لوله مویرگی هپارینه (درب سبز) برای نمونه مویرگی  بریزید.

2.        لوله حاوی خون و ماده ضد انعقاد را به آرامی چندین بار سروته کرده تا خوب مخلوط شود. از سانتریفیوژ کردن اجتناب کنید.

3.       از لخته شدن و لیز شدن خون ممانعت شود.

4.       پس از نمونه گیری محل خونگیری را از لحاظ خونریزی یا هماتوم بررسی نمایید. محل خونگیری را بانداژ نمایید.

5.       در صورت نمونه گیری در خارج از آزمایشگاه، بالافاصله نمونه را به آزمایشگاه ارسال نمایید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü   همولیز شدید نمونه

ü    لخته بودن نمونه

ü    فریز کردن نمونه

ü   لوله  بدون ضد انعقاد یا ضد انعقاد نا مناسب

ü   لوله ای که به خوبی پر نشده یا بیش از حد پر شده باشد

ü   لوله با برچسب نادرست یا بدون برچسب.

شرایط نگهداری:

1.  نمونه در دمای اتاق به مدت 48ساعت و در 8-2 درجه سانتیگراد (دمای یخچال) تا 72 ساعت پایدار است.

2.  از فریز کردن نمونه اجتناب نمایید.

کاربردهای بالینی:

1.       ارزیابی فعالیت اریتروپوئتیک (خون سازی در مغز استخوان).

2.        بررسی خونریزی حاد و مزمن و کم‏خونی‏های همولیتیک.

3.       ارزیابی پاسخ اریتروپوئتیک به درمان انواع کم خونی‏ها ( پایش درمان کم خونی ها).

اطلاعات تکمیلی: رتیکولوسیت‏ها، گلبول­های قرمز جوانی هستند که هستة خود را از دست داده‏اند ولی هنوز دارای بقایای اسیدنوکلئیک ریبوزومی می‏باشند. ریبوزوم‏ها با بعضی از رنگ‏های پایه – حیاتی (آزور B، بریلیانت کرزیل بلو، متیلن بلو) واکنش داده و رسوباتی گرانولر و یا فیلامانی آبی­رنگ تشکیل می‏دهند. تعداد رتیکولوسیت‏های موجود در خون محیطی مرتبط با فعالیت اریتروپوئتیک (خون سازی) است که بطور طبیعی عمدتاً در مغز استخوان اتفاق می‏افتد. تعيين درصد اين سلولها درخون جهت براورد ميزان خون سازي موثر است. اخیراً آنالیزورهای اتوماتیک در دسترس می‏باشند که بلوغ رتیکولوسیت را از طریق اندازه‏گیری شدت فلورسانس تعیین می‏نمایند.

روش مرجع:blue dye  methylene

روش ارجح: Automated Cell Counter using Flow Cytometry

سایر روشها: رنگ آمیزی حیاتی با نیو متیلن بلو ، بریلیان کریزل بلو، آزور B.

مقادیر مرجع:

بزرگسالان: 1/5- 5 /0 درصد،  اطفال (یک تا شش ماه): 3/1- 5 /0 درصد،  نوزادان: کمتر یا مساوی 7 درصد،  

ü     به صورت درصدی از هزار گلبول قرمز بیان می‏شود.

مقادیر نرمال در هنگام تولد (توسط فلوسایتومتری): 6/1 – 3/8 درصد (متوسط 3/5).          
شمارش مطلق رتیکولوسیت: 10-80 × 10⁹/L   

ü      رتیکولوسیت بیشتر از 100 × 10⁹/L   نشانه اریتروپوئز افزایش یافته است. 

تفسیر: شمارش رتیکولوسیت ها باید به دقت با سایر یافته های بالینی و آزمایشگاهی بررسی گردد. موارد افزایش و کاهش رتیکولوسیتها شامل:

افزایش سطح: کم خونی همولیتیک، 4-3 روز پس از خونریزی، اریتروبلاستوز جنینی، درمان فقر آهن، درمان کمبود B12 و فولات.

کاهش سطح: کم خونی پرنیشیوز و کمیود اسید فولیک، کم خونی فقر آهن، کم خونی آپلاستیک، پرتو درمانی، نارسایی مغز استخوان، بیماری های مزمن.

عوامل مداخله گر :

§         بارداری موجب افزایش تعداد رتیکلوسیتها می گردد.

§         اجسام هاول- جولی (Howell – Jolly bodies) دانه های آبی رنگی هستند که در کم خونی های شدید یا همولیتیک در داخل گلبول های قرمز مشاهده می شوند. دستگاه های خودکار شمارشگر، گلبول های قرمز حاوی اجسام هاول – جولی را به اشتباه به عنوان رتیکلوسیت می شمارند و تعداد رتیکلوسیت ها را بطور کاذب بالا نشان می دهند.

§         همچنین شمارش‏های بالای غیرمعمول رتیکلوسیت در بیماران مبتلا به لوسمی لنفوئیدی مزمن (CLL)، پارازیت‏های داخل سلولی از جمله مالاریا، پلاکت‏های بزرگ، بعضی درمان­های دارویی، پروتوپورفیری اریتروپوئتیک و آگلوتی‏نین‏های سرد مشاهده می گردد.

§        در بیمارانی که اخیراً ترانسفوزیون (تزریق) داشته­اند، رتیکولوسیت‏ها ممکن است به علت رقیق شدن خون کاهش پیدا کنند.

§        گلوکز خون بالا موجب کاهش کاذب شمارش رتیکلوسیت می گردد.

§        داروهای ایجاد کننده کم خونی آپلاستیک منجر به کاهش رتیکلوسیت و داروهای ایجادکننده همولیز موجب افزایش رتیکلوسیت می گردند.

توضیحات:

·        از اندکس بلوغ رتیکولوسیت (RMI) به عنوان شاخصی برای موفقیت پیوند مغزاستخوان در BMT استفاده می‏شود. به نظر می‏آید رتیکولوسیت‏های با فلورسانس بالا (Highly Fluorescent Reticulocytes, HFR) زودهنگام‏ترین و حساس‏ترین اندکس برای گرفتن پیوند در BMT باشد. از HFR ممکن است بتوان به عنوان مارکر پاسخ زودهنگام به سرکوب ایمنی در درمان آنمی‎آپلاستیک شدید نیز استفاده کرد. 

·        اثبات افزایش تعداد رتیکولوسیت‏های در گردش، شاهدی قابل اعتماد و ارزان قیمت برای افزایش تولید گلبول قرمز است. در هنگام تفسیر نتایج باید مراقب بود که افزایش واضح رتیکولوسیت‏ها نتیجة کاهش گلبول­های قرمز غیررتیکوله نباشد. انواع مختلفی از اصلاحات ابداع و به کار برده شده‏اند. به عنوان مثال:
شمارش مطلق رتیکولوسیت= درصد رتیکولوسیت‏ها × تعداد گلبول قرمز.
این نشان دهنده تعداد رتیکولوسیت در هر میلی­متر خون است.
(هماتوکریت نرمال/هماتوکریت بیمار)× درصد رتیکولوسیت‏ها = اندکس رتیکولوسیت(RI)
( RBC نرمال RBC/ بیمار)× درصد رتیکولوسیت‏ها= اندکس رتیکولوسیت(RI)
 (Hb نرمال Hb / بیمار)× درصد رتیکولوسیت‏ها= اندکس رتیکولوسیت(RI)
این اندکس شمارش رتیکولوسیت‏ها را در کم خونی اصلاح می­کند.
زمان) بلوغ/ = RI × (1اندکس تولید رتیکولوسیت (RPI)یا
)زمان بلوغ/(1× (شمارش مطلق رتیکولوسیت نرمال/ شمارش مطلق رتیکولوسیت بیمار RPI =
RPI رهاشدن زودرس رتیکولوسیت‏ها از مغز استخوان که در مواردی مثل همولیز یا خونریزی شدید اتفاق می‏افتد را اصلاح می‏کند. همچنین RPI مقدار درصدی از رتیکولوسیت را که بتوان بطور قابل اعتمادی تولید گلبول قرمز را تخمین زد، ارایه می‏دهد.

·        روش‏های اتومات جدید از بررسی سطوح RNA رتیکولوسیت، اندکس بلوغ رتیکولوسیت (RMI) را محاسبه می‏کنند. برای طبقه‏بندی و ارزیابی کم‏خونی‏ها می‏توان از شمارش مطلق رتیکولوسیت همراه با RMI استفاده کرد.

·         ناتوانی مغزاستخوان در تولید، منجر به کم خونی همراه با فقدان افزایش موردانتظار در RPI خواهد شد. با اندازه‏گیری پارامترهای رتیکولوسیت ممکن است بتوان در ردیابی مصرف غیرقانونی از اریتروپویتین نوترکیبی انسان به عنوان دوپینگ در ورزشکاران استفاده کرد.

·        سطوح افزایش یافته رتیکولوسیت در کم خونی همولیتیک، کم خونی سلول داسی،3 تا 4 روز پس از خونریزی، بعد از برداشتن طحال، اریتروبلاستوز جنینی، حاملگی، لوسمی و بهبودی پس از کم خونی‏های تغذیه‏ای دیده می‏شود. سطوح کاهش یافته نیز در کم خونی بدخیم، فقدان فولات، کارکرد ضعیف آدرنوکورتیکال، کم خونی آپلاستیک، رادیوتراپی، ناتوانی مغزاستخوان، کارکرد ضعیف هیپوفیز قدامی، عفونت مزمن، سیروز و بدخیمی دیده می‏شود.

          منابع :

1. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر
2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير
3. سايت مايو کلنيک (Mayo mediacal laboratories): http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/9108

4.  Norbert W. Tietz, Clinical Guide to laboratory tests,Saunders 1983,ISBN 0-7216-8885-3, P: 428-431

5. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,P: 1156-1158

6. Harmening DH, Clinical Hematology and Fundamentals of Hemostasis, 3rd ed, 1997