نام اختصاری: ABO Rh

سایر نام ها: تعیین گروه خون A، B، O و Rh

ABO and Rh; Blood Group and Type; Blood Grouping and Rh Typing; Blood Typing; Group and Rh; Type and Rh; Blood Group and Rh, Cell type.

بخش انجام دهنده: هماتولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون کامل (EDTA)

حجم نمونه مورد نیاز:  3 ml

         شرایط نمونه گیری: نیاز به ناشتایی نمی باشد. 

ملاحظات نمونه گیری:

1.       از بیمار خون وریدی یا مویرگی گرفته و نمونه را در ویال های EDTAدار بریزید.

2.       ویال را چندین بار سرو ته کرده تا خون به خوبی با ضد انعقاد مخلوط گردد و از لخته شدن خون جلوگیری شود.

3.       دقت نمایید تا نمونه همولیز نگردد.

4.       قبل از فرستادن نمونه به آزمایشگاه، برچسب مناسب بر لوله بچسبانید.

5.        محل خونگیری را از نظر خونریزی بررسی نمایید. محل خون گیری را بفشارید یا با باند فشاری ببندید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      همولیز شدید نمونه

ü      نمونه با برچسب اشتباه

ü      نمونه لخته شده

شرایط نگهداری: پایداری نمونه در دمای اتاق 4 روز و در دمای یخچال( 4^oC) 10 روز می باشد. نمونه در فریزر ناپایدار است.

اطلاعات تکمیلی:

گلبول‌های قرمز در سطح خود عواملی به نام آنتی‌ژن دارند. دو آنتی‌ژن اصلی گلبول‌های قرمز انسان آنتی‌ژن A  و آنتی‌ژن Bهستند. گروه‌های خونی براساس وجود و یا عدم  وجود این آنتی‌ژن‌ها تعیین می‌گردند. به این صورت كه افرادی كه در سطح گلبول‌های قرمز خود دارای آنتی‌ژن A هستند، گروه خون A، افرادی كه واجد آنتی‌ژن B هستند، گروه خون B، افرادی كه هر دو آنتی‌ژن A و B دارند، گروه خون AB و افرادی كه هیچ كدام از عوامل A و B را ندارند گروه خون O نامیده می‌شوند. در سطح بعضی از گلبول‌های قرمز یك نوع عامل آنتی‌ژنی دیگر نیز وجود دارد به نام Rh كه در صورت وجود این عامل، فرد Rh مثبت و در صورت عدم وجود، فرد Rh منفی می‌شود. بدن انسان به طور طبیعی عواملی به اسم آنتی‌بادی را بر علیه آنتی‌ژن‌های موجود تولید می‌كند. به طور مثال افرادی كه آنتی‌ژن Aرا در سطح گلبول‌های قرمز خود دارند نسبت به آنتی‌ژن B آنتی‌بادی تولید می‌كنند و برعكس.

 مكانیسم عمل بقیة گروههای نیز به همین صورت می‌باشد مثلاً گروه خون AB چون هیچ‌گونه آنتی‌بادی بر علیه A وB ندارد به راحتی می‌تواند با رعایت عامل Rh، هم از گروه خون A و هم از B خون دریافت كند. در مقابل افراد با  گروه خون O چون هیچ کدام از آنتی ژن های A و B را ندارند، بدنشان آنتی بادی بر علیه این دو آنتی ژن تولید می کند. بنابراین افراد با گروه خونی O تنها می تواند از هم گروهی خود خون دریافت کنند و به تمام گروه ها با رعایت عامل Rh خود بدهند (دهنده همگانی).

اگر شخصی با Rh منفی از شخصی با Rh مثبت خون دریافت كند، زمانی كه خون به فرد منفی منتقل می‌شود بدن او آنتی بادی‌هایی بر علیه Rh‌های مثبت وارد شده می‌سازد (چون این Rh‌ها به صورت طبیعی در بدن فرد Rh منفی وجود ندارند بدن آنها را مهاجم تشكیل داده و  بر  علیه آنها آنتی‌بادی می‌سازد) این مكانیسم با اولین انتقال خون مشكلی ایجاد نمی‌كند ولی اگر دفعات بعدی خون Rh مثبت به فرد منفی انتقال یابد، آنتی بادی‌های ساخته شده به Rh مثبت حمله می‌كنند و باعث رسوب گلبول‌ها می‌گردند كه خطرات جدی ایجاد می‌كند. تعیین نوع Rh  برای خانم‌های باردار از اهمیت خاصی برخوردار است. اگر گروه خون مادر منفی و گروه خونی جنین  مثبت باشد بدن مادر آنتی‌بادی تولید می‌كند كه این آنتی بادی‌ها از جفت عبور می‌كنند و می‌توانند گلبول‌های قرمز جنین را از بین ببرند.

برای جلوگیری از این امر مادر Rh منفی طی بارداری از ایمونوگلوبولین استفاده خواهد كرد تا بارداری و زایمان موفقی را پشت سر بگذارد. ایمونوگلوبولین Rh(RhoGAM) باعث جلوگیری از پیوند شدن آنتی بادی‌های مادر و آنتی‌ژن‌های Rh جنین می‌شود.

کاربردهای بالینی: این آزمون برای تعیین گروه خون بیمار، قبل از اهداء یا دریافت خون و نیز برای تعیین گروه خون مادرانی که در انتظار فرزند می باشند، به منظور ارزیابی احتمالی خطر ناسازگاری Rh میان مادر و نوزاد، استفاده می شود.

روش متداول: هماگلوتیناسیون یا آگلوتیناسیون مستقیم گلبول های قرمز با آنتی سرم اختصاصی (Cell type) به صورت کیفی و کمی.

روش مرجع و روش ارجح: -

سایر روشها: الایزا، آزمایشات غیر مستقیم ( جستجوی آنتی بادی ضد آنتی ژن)، در سرم که از گلبول های قرمز با آنتی ژن معلوم همراه با سرم نامعلوم (Back type)

وضعیت طبیعی: سازگاری خونی

ABO Typing: A, B, AB, O

Rh Typing: Rh positive/Rh negative 

تفسیر: بررسی سیستم ABO در پیوند کلیه و مغز استخوان بسیار حائز اهمیت است. سازگاری و تطابق گروه خونی ABO پایه بیشتر آزمایشات قبل از انتقال

خون است. در مواردی مثل تومورهای بدخیم، آنمی ها، جراحی قلب، بیماریهای استخوان و مفصل، بیماری ریوی و کبدی و ... که نیاز به انتقال خون دارندباید تطابق ABO انجام شود. در سیستم Rh بررسی وجود آنتی بادی ضد آنتی ژن D که به طور طبیعی وجود ندارد و به صورت ایمیون بوجود می آید در کم خونی همولیتیک نوزادان (HDN)، کم خونی های خود ایمنی، کم خونی های همولیتیک ناشی از داروهایی مثل متیل دوپا، تراتومای تخمدان، ... دارای اهمیت می باشد. تعیین دقیق

سیستم Rh به دلیل وجود Du  (آنتی ژن Rh مثبت ضعیف) از نظر انتقال خون بسیار حائز اهمیت است.

تعیین گروه خون

عوامل مداخله گر :

§         وجود پروتئین های غیر طبیعی در سرم، آنتی بادیهای پوشاننده سلول، ژل وارتون، فیبرینوژن، اُتوآنتی بادیها، آنتی بادیهای غیر منتظره، سولفات پروتامین،عفونت ناشی از باکتریهای گرم منفی که شبیه آنتی ژن B فعالیت می کنند در انجلم روشهای تععین گروه خون تداخل می نمایند.

§         وجود پدیده رولو ( روی هم قرار گرفتن گلبول های قرمز) و حضور آنتی بادیهای سرد در گروه بندی ایجاد اختلال می کند.

§         زیرگروههای ضعیف ممکن است باعث ایجاد اشتباه در گروه بندی شوند.

توضیحات:

·         در نوزادان تا قبل از 6 ماهگی و در افراد بالای 65 سال Cell type قابل اعتماد است.

·         در بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD) لنفوسیت های خون انتقال یافته بر علیه بافت گیرنده واکنش نشان می دهند. چنین وضعیتی در بیماران مبتلا به ضعف سیستم ایمنی بسیار شایع است. اشعه دادن واحد خون پیش ار انتقال خون از بروز این پدیده جلوگیری می نماید.

·         آنتی ژن های سیستم Rh بر خلاف ABO منحصراً روی گلبول های قرمز وجود دارند. مهمترین آنتی ژن های سیستم Rh، آنتی ژن D می باشد

 که حضور ضعیف آن روی گلبول قرمز ایجاد فنوتیپ Du می کند.

·         از آزمایشات مرتبط می توان به آزمایش کومبس غیر مستقیم و آمینوسنتز اشاره نمود.

          منابع :

1.        کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر

2.        کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير

3.        سايت مايو کلنيک: http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Specimen/9012

4.        کتاب خون شناسي- انعقاد و طب انتقال خون هنري- ديويدسون 2011