نام اختصاری: Urine K

سایر نام ها: پتاسیم ادرار، پتاسیم ادرار 24 ساعته، پتاسیم ادرار رندم

Potassium, Random Urine, Potasium, 24 hour Urine

بخش انجام دهنده: بیوشیمی

نوع نمونه قابل اندازه گیری:  ادرار 24 ساعته، ادرار رندم

حجم نمونه مورد نیاز:  5 ml

شرایط نمونه گیری:

1. بیمار نیازی به رژیم غذایی بخصوصی ندارد.

2. نمونه ادرار 24 ساعته به طور صحیح جمع آوری گردد.

ملاحظات نمونه گیری:

1.        جهت نمونه ادرار 24 ساعته ، اولین نمونه را دور ریخته و تمامی ادرار های دفعی بیمار در طی 24 ساعت آینده را جمع آوری نمایید.

2.        جمع آوری نمونه 24 ساعته نیاز به نگهدارنده ندرد. نمونه را در تمام مدت 24 ساعت در یخچال یا روی یخ نگاه دارید.

3.        در صورت استفاده از نگهدارنده  10 ml اسیدکلریدریک 6 نرمال یا 25 ml اسید استیک 50% مناسب می باشد.   

4.        از ظروف پلاستیکی دهان گشاد درب دار استریل استفاده نمایید.

          5. زمان آغاز نمونه گیری را روی ظرف ادرار و برگه آزمایش ثبت نمایید.
           6. نمونه را در محلی قرار ندهید تا تصادفاً دور ریخته شود.

            7. بیمار را راهنمایی کنید تا پیش از دفع مدفوع، ادرار نماید تا ادرار با مدفوع آلوده نگردد.

             8. به بیمار خاطر نشان سازید که کاغذ توالت را در ظرف ادرار نیاندازد.

             9. بیمار را در طی 24 ساعت به نوشیدن مایعات ترغیب نمایید.

  10.  پس از جمع آوری نمونه، بلافاصله ان را به آزمایشگاه انتقال دهید.

11. جهت جمع اوری نمونه ادرار رندم، ابتدا ناحیه پرینه را تمیز نموده، ابتدای ادرار را دور ریخته و وسط ادرار را در ظرف ادرار جمع اوری می نمایید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      نمونه بدون برچسب یا با برچسب اشتباه

شرایط نگهداری:  نمونه به مدت 24 ساعت در دمای اتاق، 2 هفته در یخچال و 3 ماه در فریزر پایدار است.

کاربردهای بالینی: آزمایش پتاسیم در نمونه ادرار نقطه ای یا 24 ساعته به تعیین وضعیت تعادل الکتریکی، تعادل اسید و باز و ارزیابی هیپوکالمی کمک می نماید.

روش مرجع: اسپکتروسکوپی جذب اتمی (AAS)

روش ارجح: -

سایر روشها: اسپکتروفتومتریک، اسپکترومتری نشر شعله ای (FES) ، الکترود انتخابی یون ( ISE)

مقادیر مرجع: بالغین: 25 - 125 mEq/24 hrs یا  25 - 125 mmol/day

      مقادیر مرجع برای پتاسیم ادرار رندم ارائه نشده است.

تفسیر: مقادیر پتاسیم ادرار به طور مشخص وابسته به میزان دریافت پتاسیم است. اگر کاهش قابل توجهی در پتاسیم سرم یا ادرار برای چند روز وجود داشته باشد، دفع ادراری پتاسیم باید کمتر یا مساوی 15 mmol/L  یا کمتر مساوی 30 mmol/day  باشد. تغییرات دیورنال قابل توجهی وجود دارد و در شب میزان دفع ادراری بالاتر است.  موارد افزایش و کاهش پتاسیم ادرار در ذیل شرح داده شده است.

موارد افزایش سطح K ادرار:

ü      نارسایی مزمن کلیه: دفع سدیم در بیشتر اشکال نارسایی کلیوی به علت ناتوانی بازجذب کلیه افزایش می یابد. پتاسیم نیز ه دنبال سدیم دفع می شود.

ü      اسیدوز توبولی کلیه: کاهش دفع هیدروژن موجب افزایش دفع پتاسیم می گردد.

ü      روزه داری: بافت های دارای چربی و پروتئین جهت تولید انرژی در گرسنگی طولانی تجزیه می شوند. سلول های این بافت ها پتاسیم را به درون جریان خون می ریزند. سپس پتاسیم به مقدار زیادی از ادرار دفع می شود.

ü      هیپر آلدوسترونیسم و سندروم کوشینگ: آلدوسترون سبب افزایش دفع ادراری پتاسیم می گردد. گلوکوکورتیکوئیدها نیز اثری مشابه آلدوسترون دارند. از این رو در سندروم کوشینگ دفع پتاسیم نیز افزایش می یابد.

ü      مصرف بیش از اندازه شیرین بیان: شیرین بیان تأثیری همانند آلدوسترون دارد.

ü      آلکالوز: هیدروژن در لوله های کلیوی در تبادل با دفع پتاسیم بازجذب می گردد.

ü      درمان با دیورتیک ها (مُدرها): بسیاری از دیورتیک ها موجب دفع پتاسیم و افزایش دفع ادراری آن می گردند.

         موارد کاهش سطح K ادرار:

ü      کم آبی بدن( دهیدراتاسیون): کاهش جریان خون کلیوی به سبب کم آبی بدن موجب کاهش دفع ادراری پتاسیم می گردد.

ü      بیماری آدیسون: این بیماری همراه با کاهش اثر آلدوسترون بر روی کلیه ها می باشد. آلدوسترون سبب افزایش دفع ادراری پتاسیم می گردد، از این رو کاهش سطح آلدوسترون با کاسته شدن از سطح پتاسیم ادراری همراه است.

ü      سوء تغذیه، استفراغ، اسهال و سوء جذب: افزایش دفع در استفراغ و اسهال و کاهش برداشت پتاسیم با کاهش دفع ادراری پتاسیم سازگار است.

ü      نارسایی حاد کلیه: دفع پتاسیم از ادرار کاهش می یابد. این پدیده شایعترین علت هیپرکالمی (افزایش پتاسیم سرم) می باشد.

محدودیت ها و عوامل مداخله گر :

§         پنی سلین، کاربی سیلین، EDTA، انسولین، دیورتیک‏ها، گلوکوکورتیکوئیدها و سالیسیلات‏ها ممکن است سبب افزایش کاذب  پتاسیم ادرار شوند. 

§         آمیلورید، دیازید، اپی نفرین، گلوکز و پرولاکتین موجب کاهش مقادیر پتاسیم ادرار می گردد.

§         زیاده روی در مصرف شیرین بیان ممکن است سبب افزایش سطح ادراری پتاسیم گردد؛ زیرا شیرین بیان همانند آلدوسترون عمل می نماید و دفع پتاسیم را افزایش می دهد.

§         بیلی روبین و هموگلوبین تأثیر کمی در تداخل داشته اما نمونه های لیپمیک تداخل قابل ملاحظه ای دارند.

توضیحات:

·         هنگامی که پتاسیم سرم یا پلاسما کمتر از 3 mmol/L  باشد دفع ادراری پتاسیم به میزان40 mmol/day  زیاد محسوب خواهد شد. با چنین هیپوکالمی، اگر دفع ادراری کمتر از 20 mmol/day  باشد یعنی منشأ آن دفع کلیوی نیست و باید به عللی همچون استفراغ، داشتن لوله NG، تومور ویلوس، سندروم VIPoma، سوء استفاده از مسهل و هیپرهیدروزیس فکر کرد. در صورتی که هیپوکالمی همراه با دفع ادراری بیشتر از50 mmol/day  در یک فرد هیپرتانسیو  بدون درمان دیورتیک باشد، احتمال هیپرآلدوسترونیسم / هیپررنینمی اولیه یا ثانویه وجود دارد.

·         کلیه‏ها به محرومیت پتاسیم به سرعت جواب نمی‏دهند. گلوکوکورتیکوئیدها (از جمله استروئیدهای اندوژن در سندرم کوشینگ) از علل دفع ادراری پتاسیم (kaliuresis) هستند. بررسی ادرار 24 ساعته از نظر پتاسیم یک تست غربالگری مناسب برای هیپرآلدوسترونیسم می‏باشد. 

·         اندازه گیری پتاسیم به روش ISE، غیر اختصاصی می باشد، زیرا سایر یون های هالوژنی را نیز شناسایی می کند.

·         روش اسپکتروفتومتریک دارای صحت و دقت بالایی قابل رقابت با روش فلیم فتومتری است.

          منابع :

1. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر
2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير
3. سايت مايو کلنيک: http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/8527
4.  پایگاه اطلاع رسانی داده های آزمایشگاهی به زبان فارسی : http://lab.behdasht.gov.ir/test/printTest/354

5. Tietz Fundamental of Clinical Chemistry, 6rd ed.,Burtis CA and Ashwood ER, eds, Philadelphia, PA: WB Saunders  Co, 2008

6. Norbert W. Tietz, Clinical Guide to laboratory tests,Saunders 1983,ISBN 0-7216-8885-3, pp: 400-401

7. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,pp: 10801082