نام اختصاری:  O&P Exam, stool

سایر نام ها: آزمایش مستقیم مدفوع جهت مشاهده انگل و تخم انگل،

Ova&Parasites Direct Exam, Stool;  Stool for Ova and Parasites; Feces for Ova and Parasites; Parasitology examination.

بخش انجام دهنده: آنالیز مدفوع

نوع نمونه قابل اندازه گیری: متغییر: مدفوع رندم تازه گرفته شده یا محافظت شده (preserved)، نمونه آسپیره (دوازدهه، کیست ، آبسه) ، نمونه ادرار وسط روز، مایعات بدن.

حجم نمونه مورد نیاز: 5-10 ml مدفوع آبکی یا 5-10 گرم از مدفوع قوام یافته.

شرایط نمونه گیری:

1. نمونه را می‌توان با نرمال‌ سالین ­گرم بدست آورد ولی نمونه‌هایی که با روغن معدنی (مینرال)، بیسموت یا ترکیبات منیزیم گرفته شوند غیرقابل قبول هستند.

2.  در صورتی که بیمار پروسه باریم داشته یا از مواد مسهل استفاده کرده، باید یک هفته بعد از آن نمونه‌گیری انجام دهند.

ملاحظات نمونه گیری:  

1.        نمونه باید در عرض 30 دقیقه تا یک ساعت به آزمایشگاه رسانده و مورد بررسی قرارگیرد. بررسی مستقیم تروفوزوئیت‌های متحرک فقط برروی نمونه‌های تازه قابل انجام است.

2.        مدفوع‌های آبکی یا شل که در عرض یک ساعت نمی‌توانند به آزمایشگاه رسانده شوند، باید محافظت (preserved) شوند. پلی‌وینیل الکل (PVA) از مرحله تروفوزئیتی پروتوزوا محافظت می‌کند. مدفوع‌های قوام­دار و سفت ممکن است در فرمالین یا یخچال تا رساندن به آزمایشگاه محفوظ باقی بمانند.

3.        از آنجایی که حضور پارازیت‌ها در مدفوع متغیر بوده و ممکن است متناوب باشد، در مواردی که شک بالینی قوی وجود دارد، نمونه‌های متعدد در طول 7 تا 10 روز باید گرفته شوند.

4.        برای تریکوموناس واژینالیس، ادرار تازه باید بدون قراردادن در یخچال و در عرض یک ساعت به آزمایشگاه رسانده شود.

5.        برای شیستوزوما هماتوبیوم قسمت انتهایی نمونه ادرار ممکن است حاوی تخم‌های متعدد گرفتار شده در موکوس باشد. پیک دفع تخم بین ظهر تا 3 بعدازظهر است. 

6.        برای جمع آوری نمونه، ظرف پلاستیکی تمیز، خشک و دهان گشاد برای مدفوع و ظرف پلاستیکی استریل برای ادرار انتخاب گردد. 

7.        پس از نمونه گیری بلافاصله نمونه را به بخش میکروب انتقال دهید تا آنالیز روی نمونه در کمتر از یک ساعت صورت گیرد. نمونه های ناپایدار باید فوراً انجام گردد.

8.        در صورت نمونه گیری در خارج از آزمایشگاه، نمونه را در  طی 15 دقیقه را به آزمایشگاه ارسال نمایید.

9.        نمونه بردار باید محل نمونه برداری و زمان و تاریخ نمونه برداری را در برگه آزمایش یادداشت نماید.

10.     سابقه سفر بیمار به مناطق آندمیک، تشخیص بالینی یا مواردمشکوک به آلودگی انگلی را یادداشت نمایید. دانستن استفاده بیمار ا آب و غذای آلوده حائز اهمیت است.

شرایط نگهداری:  نمونه‌های مایع باید مستقیماً به‌ آزمایشگاه آورده شوند. گستره­های مرطوب بلافاصله تهیه می‌شوند و نمونه‌ها در نگهدارنده PVA و یا MIF

(methiolate iodine formalin)   قرار داده می‌شود تا  تخم‌ها و وضعیت تروفوزوئیت‌ها حفظ شوند. نمونه‌های ادرار نباید در یخچال گذاشته شوند.  دمای یخچال موجب مهار حرکت بعضی از انگل ها می گردد. پایداری نمونه پس از جمع آوری در دمای اتاق یک ساعت می باشد.

موارد غیر قابل قبول:

ü      بیمارانی که 3 روز پس از بستری شدن در بیمارستان دچار اسهال می‌شوند به ندرت بیماری باکتریایی یا انگلی در بررسی روتین شناسایی می‌شود.

ü      شایع‌ترین عامل اتیولوژیک در موارد بیمارستانی، کلستریدیوم دیفیشل (C.difficle) است. به علت خطر بالایی که برای پرسنل آزمایشگاه متصور است، نمونه‌هایی که روی نوار بهداشتی یا دستمال کاغذی ارسال می‌شوند یا نمونه‌هایی که خارج ظرف را آلوده کرده ممکن است قابل قبول نباشند.

ü      نمونه‌هایی که حاوی مواد مداخله‌گر مثل روغن کرچک، ‌بیسموت یا باریم هستند و نمونه‌هایی که با تاخیر ارسال یا با ادرار آلوده شده‌اند نیز مطلوب نیستند.

ü      نمونه‌های مدفوعی که قوام خیلی سفت دارند، در بررسی انگلی مفید نخواهند بود. 

ü      نمونه های با ظروف غیر استریل  و با برچسب نامناسب مورد قبول نمی باشد.

ü      سواپ های رکتال، نمونه های متعدد در کمتر از 24 ساعت، نمونه های بدون نگهدارنده مطلوب نیستند.

اطلاعات تکمیلی:  دو مورد از شایع­ترین عفونت‌های پروتوزوایی در سرتاسر دنیا عبارتند از Giardia lamblia و .Entamoeba histolytica علایمی که توسط پروتوزوهای پاتوژن روده‌ای ایجاد می‌شوند مشابه می‌باشند (مثل اسهال، درد شکم و دل‌پیچه) و این علایم نه اختصاصی هستند و نه تشخیصی. علاوه بر این، علایم بالینی بسته به نوع عفونت پروتوزوایی و وضعیت ایمنی بیمار متغیر هستند. تشخیص قطعی عفونت‌های پروتوزوایی روده‌ای بسته به بررسی میکروسکوپی نمونه‌های مدفوع دارد. 

کاربردهای بالینی: تثبیت تشخیص آلودگی یا عفونت انگلی روده‌ای. 

روش: گستره‌های مرطوب و رنگ‌آمیزی تری‌کروم بعد از تغلیظ به طور روتین انجام می‌شوند. در صورت درخواست پزشک، یک رنگ اسید-فاست-تری‌کروم برای میکروسپوریدیوم، کریپتوسپوریدیوم پارووم، سیکلوسپورا و ایزوسپورا بلی انجام خواهد شد.

مقادیر طبیعی: در نمونه طبیعی انگلی مشاهده نمی‌شود. 

تفسیر: از بین پروتوزوهای پاتوژن، انتاموبا هیستولایتیکا(E.histolytica)  و ژیاردیا لامبلیا (G.lamblia) دو مورد از شایع‌ترین عفونت‌ها هستند که در سرتاسر دنیا شناسایی می‌شوند. تشخیص صحیح آلودگی برای مدیریت این بیماری­ها و پیشگیری از موارد جدید حیاتی خواهد بود. انگل‌هایی که در مدفوع افراد با نقص ایمنی مثل مبتلایان به ایدز شناسایی می‌شوند عبارتند از کریپتوسپوریدیوم، میکروسپوریدیا، E. histolytica، G.lamblia، ایزوسپورا بلی و استرونژیلویدس استرکولاریس.
کیست‌های آمیبی، کیست‌های ژیاردیا و تخم کرم­ها را می‌توان از مدفوع‌های قوام‌دار به دست آورد، در حالی که از مدفوع‌های شل و آبکی اغلب تروفوزوئیت‌ها بدست می‌آیند. مشاهده تروفوزوئیت‌های اریتروفاگوسیتیک در مدفوع موکوئیدی خونی، شاهد مناسبی برای آمیبیاز مهاجم خواهد بود. در این موارد اسمیر رنگ‌شده با تری‌کروم یا هماتوکسیلین آهن تاییدی می‌باشد E.histolytica فقط در 50% نمونه‌های بیوپسی شناسایی می‌شود. در بیماران مبتلا به آبسه آمیبی کبد، آمیب همیشه در مدفوع وجود نخواهد داشت و در این بیماران تست­های سرولوژیک قابل اعتمادتر هستند. 

محدودیت ها و عوامل مداخله گر :

§         یک جواب منفی احتمال آلودگی انگلی را رد نخواهد کرد.

§          E.dispar و  E.moshkovskiiاز نظر مورفولوژیک همانند E.histolytica ولی غیر پاتوژن و غیرمهاجم هستند.

§         در آلودگی با ژیاردیا، در مراحل اولیه بیماری یا بیمارانی که ارگانیسم را به صورت دوره‌ای از مدفوع دفع می‌کنند و موارد مزمن بیماری ممکن است آزمایش مدفوع منفی باشد.

§         حساسیت روش‌های میکروسکوپی جهت ردیابی ژیاردیا از 95-46% است. در هنگام بررسی مدفوع باید مراقب آرتیفکت‌ها بود.

§          ادرار و آب آمیب­ها را از بین می‌برند. 

توضیحات:

·         در موارد شک به اُکسیور (کرمک) علاوه بر مدفوع از نمونه گرفته با چسب اسکاچ هم باید استفاده کرد.

·         ممکن است نمونه ادرار وسط روز برای ردیابی بعضی انگل‌های خاص نیاز باشد. تریکو مونانس واژینالیس، شیستوزوما هماتو بیوم، آنتامبا هیستولیتیکا و تخم اُکسیور در ادرار ممکن است دیده شوند.

·         برای درنظر گرفتن پارازیت‌های محتمل، سابقه جغرافیایی و مسافرت کمک‌کننده خواهد بود. 

          منابع :

1. www.cdc.gov/ncidod/diseases/list-parasites.htm 
2. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,P:985-989
3. Miller, J Michael (1999) A Guide To Specimen Management in Clinical Microbiology, American Society for Microbiology, Washington DC
4. Childrens Hospital and clinics of Minnesota: http://www.childrensmn.org/manuals/lab/MicroBioViral/033235.asp