نام اختصاری: Hb ،  Hgb

سایر نام ها: هموگلوبین

نوع نمونه قابل اندازه گیری: با توجه به روش اندازه گیری متفاوت می باشد. در روش سیان مت هموگلوبین خون کامل همراه با EDTA ، در روش اکسی هموگلوبین خون مویرگی هپارینه -  در روش گازومتریک خون کامل هپارینه، اگزالاته یا همراه EDTA و  در روش گراویمتریک خون کامل هپارینه، اگزالاته یا EDTA یا جریان مستقیم از مویرگ.

حجم نمونه مورد نیاز: با توجه به حجم ضد انعقاد متفاوت می باشد، معمولا 2 سی سی خون وریدی در لوله با درب بنفش رنگ.

شرایط نمونه گیری: نیازی به ناشتایی نمی باشد.

ملاحظات نمونه گیری:

1.       خونگیری وریدی معمول است. در صورت اجبار از خون مویرگی می توان استفاده کرد.

2.        لوله حاوی خون و ماده ضد انعقاد را به آرامی چندین بار سروته کرده تا خوب مخلوط شود. از سانتریفیوژ کردن اجتناب کنید.

3.       از لخته شدن و لیز شدن خون ممانعت شود.

4.       پس از نمونه گیری محل خونگیری را از لحاظ خونریزی یا هماتوم بررسی نمایید.

5.       مصرف هرگونه داروی مؤثر بر نتایج آزمایش را بر روی برگه آزمایشگاه گزارش دهید.

موارد عدم پذیرش نمونه :

ü     همولیز نمونه

ü      لخته بودن نمونه

ü     لوله  بدون ضد انعقاد یا ضد انعقاد نا مناسب

ü     لوله ای که به خوبی پر نشده یا بیش از حد پر شده باشد

ü     لوله با برچسب نادرست یا بدون برچسب.

شرایط نگهداری: پارامترهای CBC با نگهداری خون EDTA دار در دمای 4 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت پایدار می ماند.

کاربردهای بالینی :

1-    اندازه گیری شدت آنمی (کم خونی) ، پلی سیتمی (پرخونی) و سایر بیماریهای خونی و بررسی پاسخ به درمان آنها.

2-    ارزیابی بیماری تالاسمی α و β ، هموگلوبین H و سایر اختلالات هموگلوبین.

3-    مشخص کردن اعداد لازم جهت محاسبه MCH و MCHC (ایندکس های CBC)

4-    ارزیابی مکرر در از دست رفتن خون (Blood loosing) و شدت همولیز (برای مثال در کمبود آنزیم G6PD)

اطلاعات تکمیلی: Hb  پروتئین کونژوگه‏ای است که ترکیب اصلی گلبول­های قرمز خون بوده و به عنوان انتقال­دهنده اکسیژن عمل می‏کند. Hb همچنین CO₂ تشکیل شده در طی فعالیت متابولیک را بافری می‏کند. سطح Hb در ردیابی و پی‏گیری کم خونی و پلی‏سیتمی اهمیت دارد. از مقدار Hb برای محاسبه MCH و MCHC هم استفاده می‏شود. در حالت اشباع کامل، هر گرم Hb قادر به نگهداری 34.1 میلی‏لیتر اکسیژن است. تودة گلبول قرمز بالغین تقریباً حاوی 600 گرم هموگلوبین است که قادر به حمل 800 میلی لیتر اکسیژن خواهد بود. 

روش مر جع: لیز RBC و رقیق کردن همراه با تشکیل ترکیب سیان متهموگلوبین و خوانش توسط اسپکتروفتومتر در طول موج  540 nm.

روش ارجح:  Cyanmethemoglobin - Automated Cell Counter

سایر روشها: روش اکسی هموگلوبین، کالریمتریک، روش گازومتریک

مقادیر طبیعی:

                                  Males          Females

≥ 18 years                   13.2-17.7 g/dL   11.9-15.5 g/dL

11 years - <18 years         12.7-17.0 g/dL   11.9-15.0 g/dL

5 years - <11 years          11.9-15.0 g/dL   11.9-15.0 g/dL

1 year - <5 years            10.9-15.0 g/dL   10.9-15.0 g/dL

6 months - <1 year           11.3-14.1 g/dL   11.3-14.1 g/dL

3 months - <6 months*         9.5-14.1 g/dL    9.5-14.1 g/dL

2 months - <3 months*         9.0-14.1 g/dL    9.0-14.1 g/dL

31 days - <2 months*         10.7-17.1 g/dL   10.7-17.1 g/dL

0 - <31 days*                13.4-19.9 g/dL   13.4-19.9 g/dL

* values refer to full term infants

Critical value: <6 g/dL and >22 g/dL (adult)

تفسیر: مقادیر هموگلوبین بسته به شرایط زیر افزایش یا کاهش می یابند:

افزایش سطح: اریتروسیتوز، بیماری مادرزادی قلب، بیماری شدید و مزمن انسدادی ریه، پلی سیتمی ورا، کم آبی شدید مانند اسهال شدید و سوختگی.

کاهش سطح: کم خونی، هموگلوبیتوپتی ها، سیروز، کم خونی همولتیک (اریتروبلاستوز جنینی ، هموگلوبینوپاتی ها، آنمی همولیتیک دارویی، هموگلوبینوری حمله ای شبانه، واکنش های انتقال خون) ، خونریزی، کمبود غذایی، نارسایی  مغز استخوان، دریچه های مصنوعی قلبی، بیماری کلیوی، بارداری طبیعی، بیماری کلاژن عروقی/روماتوئیدی (آرتریت روماتوئید ، لوپوس اریتماتوز، سارکوئیدوز) ، لنفوم، مولتیپل میلوما، لوسمی، بیماری هوچکین

واکنش تداخلی:

·        هیپرلیپمی (به خصوص شیلومیکرونمی) یا WBC بیشتر از   50,000/mm³ممکن است سبب افزایش کاذب Hb  و در نتیجه MCH و MCHC شود.

·        وجود پاراپروتئین و هموگلوبین S یا C ممکن است سبب افزایش توربیدیتی (کدورت) و تداخل در جذب نوری نمونه شود.

·        اجسام هاینز منجر به افزایش کاذب Hb می گردد.
◙ علل افزایش کاذب Hb در دستگاه‏های شمارش‏گر سلولی اتوماتیک عبارت است از وجود کربوکسی هموگلوبین بیشتر از 10 درصد،کرایوگلوبولین، کرایوفیبرینوژن، همولیز درآزمایشگاه، هپارین، WBC بیشتر از50,000/mm³

 هیپربیلی‏روبینمی، لیپمی و پروتئین‏های منوکلونال.
◙  علل کاهش کاذب Hb در دستگاه‏های شمارش‏گر سلولی اتوماتیک نیز عبارتند از وجود لخته خون و سولفو هموگلوبین. 

افزایش دهنده ها: مصرف سیگار، زندگی در مناطق مرتفع، جنتامایسین، متیل دوپا (آلدومت)، بسته ماندن طولانی مدت تورنیکه، تعداد بالای WBC ، لیپمی، گلبول های مقاوم به لیز.

کاهش دهنده ها : بارداری ، آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد سرطان، آسپرین، ایندومتاسین، ریفامپین، سولفونامیدها

توضیحات:

§        تغییرات روزانه اندکی در سطح Hb پدید می آید. بیشترین مقدار آن حدود8 AM  و پایین ترین مقدار آن در حدود PM 8 است. این تغییرات ممکن است در حدود g/dl  1 باشد.

§        چنانچه اندازه و مقدار هموگلوبین  RBC طبیعی باشد، معمولا هماتوکریت (بر حسب درصد) سه برابر غلظت هموگلوبین (برحسب گرم در دسی لیتر) خواهد بود.

§        مقادیر Hb در کودکان به سن بستگی دارد و در طی 18 سال اول زندگی متغییر است.

§        مقدار Hb در کهنسالان و زنان باردار (به علت رقت ناشی از افزایش بار مایعات بدن) اندکی کاهش می یابد.

§        مقدار Hb در افراد سیگاری در مقایسه با غیر سیگاری بالاتر است.

§        زندگی در مناطق مرتفع به علت پاسخ فیزیولوژیکی به کمبود اکسیژن موجود در این ارتفاعات موجب افزایش مقدار Hb می گردد.

§        پر آبی موجب کاهش و کم آبی سبب افزایش Hb خون می گردد.

§        ماکزیمم میزان Hb در مردان بالغ بیشتر از زنان بالغ می باشد.

منابع:

1. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر

2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير

3. سایت چیلدرنزمن: http://www.childrensmn.org/manuals/lab/Hematology/019023.asp

4. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,P: 681-682

5. Harmening DH (1997) Clinical Hematology and Fundamentals of Hemostasis, 3rd ed