نام اختصاری: ESR

سایر نام ها: سرعت رسوب گلبول های قرمز، سدیمنتاسیون اریتروسیت، آزمون سرعت سد،

Sedimentation Rate, Westergren,Westergren Sed Rate, Sedimentation Rate, Erythrocyte

بخش انجام دهنده: هماتولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون کامل حاوی ضد انعقاد سیترات سدیم یا EDTA

حجم نمونه مورد نیاز:   2 ml حاوی 1.6 ml  خون کامل به همراه 0.4 ml ضد انعقاد سیترات سدیم ( نسبت 4 به 1)

شرایط نمونه گیری:

1. نیاز به ناشتایی یا آمادگی خاصی نمی باشد.

2. در صورت امکان داروهای مؤثر بر نتایج آزمایش را قطع نمایید. 

ملاحظات نمونه گیری:

1.  از بیماری نمونه خون وریدی گرفته و در لوله های با درپوش بنفش بریزید. نمونه را به طور مناسب در لوله پر نمایید.

2.  بالافاصله خون گرفته شده را به آرامی با سر و ته کردن لوله محتوی نمونه مخلوط کنید ( حداقل 4 مرتبه).

3.  از سانتریفیوژ کردن نمونه خوداری نمایید.

4.  پلاسما باید شفاف و عاری از همولیز، لیپمیک و فیبرین باشد.

5.  محل خونگیری را از نظر خونریزی بررسی نمایید. در صورت نیاز محل را بانداژ نمایید.

6.  مصرف هرگونه داروی مؤثر بر نتایج آزمایش را روی برگه بیمار ثبت نمایید.

7.  در صورت نمونه گیری در خارج از آزمایشگاه، نمونه را بالافاصله به آزمایشگاه منتقل کنید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

1. نمونه خون همولیزه یا  لخته شده.
2. نمونه فریز شده .
3. استفاده از ضد انعقاد نامناسب.
4. نمونه حاوی ضد انعقاد EDTA که بیش از 4 ساعت در دمای اتاق بماند.
5. نمونه حاوی ضد انعقاد EDTA که بیش از 12 ساعت در دمای یخچال بماند.
6. نسبت نامناسب ضد انعقاد با خون.
7. نمونه های بدون برچسب یا با برچسب اشتباه

شرایط نگهداری:

ü      از فریز کردن نمونه اجتناب نمایید.

ü      پایداری نمونه در دمای اتاق 4 ساعت و در دمای یخچال 24 ساعت می باشد.

کاربردهای بالینی:

1.  جهت تشخیص وجود عفونت حاد و مزمن، التهاب، اختلالات خود ایمنی،  تومور و تخریب یا انفارکتوس بافت و دیسکرازی پلاسماسل،

2.  ارزیابی پیشرفت بیماری یا پایش تأثیر درمان،

3.   بررسی فرد از نظر آرتریت روماتوئید و سایر بیماری‌های رماتیسمی.

اطلاعات تکمیلی: این آزمایش به وسیلۀ بررسی رسوب گلبول‌های قرمز، درجه التهاب موجود در بدن را نشان می‌دهد. وجود پروتئین‌های خاصی به اسم پروتئین‌های فاز حاد و ایمونوگلوبولین‌ها در خون که در شرایط التهاب افزایش می‌یابند باعث می‌شوند تا گلبول‌های قرمز با سرعت بیشتری رسوب کنند. سرعت رسوب گلبول‌ها در بیماری‌های خود ایمنی نیز افزایش می‌یابد. آزمایش ESR آزمایش ارزان، آسان، غیر اختصاصی و سریع است که کمک زیادی در تشخیص عفونت‌ها و التهاب به پزشک می‌نماید. به این علت این آزمایش را غیر اختصاصی می‌نامیم چون با افزایش بیشتر سرعت رسوب گلبول‌ها پزشک نمی‌تواند به طور دقیق تشخیص دهد که التهاب در کجای بدن واقع شده و دلیل اصلی آن چیست و نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد. به همین علت این آزمایش به تنهایی درخواست نمی‌شود. افرادی که تعداد گلبول‌های قرمزشان پایین‌تر از حد طبیعی می‌باشد نیز نتیجۀ آزمایش ESR در آنها افزایش می‌یابد. تغییر شکل در گلبول‌های قرمز (گلبول‌های داسی شکل) نیز می‌تواند باعث کاهش ESR شود.

 ESR  و CRP دو آزمایشی هستند که می‌توانند در تشخیص عفونت و التهاب به پزشک کمک نمایند. در برابر CRP آزمایش ESR از سرعت تغییرات کمتری برخوردار است. اما خیلی از فاکتورهایی که روی ESR تأثیر می‌گذارند رویCRP بی تأثیر هستند. داروها نیز می‌توانند تأثیرات افزایشی یا کاهشی روی این آزمایش داشته باشند.

روش مرجع: Modified Westergren

روش ارجح: -

سایر روشها: وسترگرین، میکروفتومتری مادون قرمز، روش فتوالکترونیکی با استفاده از فتودیدها / فتوترانزیستورها، روش وینتروب، روش نسب رسوب زتا 

مقادیر طبیعی:

* مردان: کمتر از 50 سال 0 -15 mm/hr :
             بالای 50 سال: 0 - 20 mm/hr
* زنان: کمتر از 50 سال:  0 - 25 mm/hr
            بالای 50 سال:  0 - 30 mm/hr
* اطفال: 0 - 10 mm/hr
* نوزادان: 0 - 2 mm/hr
*مقادیر فوق براساس روش Westergren می‏باشند. 

تفسیر: ESR  یک اندازه‏گیری غیراختصاصی التهاب است که برای ردیابی و ارزیابی عفونت و بیماری التهابی مبتنی بر ایمنی به خصوص نوع روماتیسمی به کار برده می‏شود. از ESR به طور شایع برای پی‏گیری بیماران روماتولوژی استفاده می‏شود. این تست یک نوع اندازه‏گیری پاسخ التهابی مرحله حاد است. ESR در مواقعی که سطح پلاسمایی پروتئین‏های مرحله حاد با اندازة مولکولی بزرگ افزایش یافته‏اند و همچنین در آنمی تسریع پیدا می‏کند. بنابراین ممکن است در بیماری التهابی، هم بیان‏گر هیپرپروتئینمی و هم آنمی باشد.

عواملی که می‏توانند منجر به افزایش ESR شوند عبارتند از افزایش پروتئین‏های پلاسما در عفونت، التهاب و بدخیمی‏ها که موجب تجمع گلبول­های قرمز می‏شوند؛ حاملگی؛ کم خونی (هماتوکریت کاهش یافته)؛ چاقی؛ جنس مؤنث (افزایش مختصر)؛ سن بالا؛ ماکروسیتوز و نارسایی مزمن کلیوی.
عواملی که می‏توانند منجر به کاهش ESR شوند عبارتند از درمان دارویی از جمله استروئیدها؛ میکروسیتوز؛ اسفروسیتوز، بیماری سلول داسی؛ پلی‏سایتمی؛ بیماری هموگلوبین C، هیپوفیبرینوژنمی؛ هیپوگاماگلوبولینمی و دیس‏پروتئینمی.

عوامل مداخله گر :

·         بالا رفتن فیبرینوژن، گلوبولین‏های آلفا و بتا (واکنش دهنده‏های مرحله حاد) و ایمونوگلوبولین‏ها سرعت رسوب گلبول­های قرمز را افزایش می‏دهد.

·         در صورت ماندن نمونه بیش از 4 ساعت در دمای اتاق، نتایج به طور کاذب کاهش می یابد.

·         بارداری ( سه ماه دوم و سوم)  و خونریزی ماهیانه موجب افزایش سطح ESR می گردد.

·         لوله سدیمان باید کاملاً عمودی باشد. هر اندازه کجی لوله می تواند موجب اختلال در نتایج گردد.

·         برخی کم خونی ها موجب افزایش کاذب ESR می گردند. نوموگرامهای تصحیحی برای تغییرات شمارش RBC وجود دارد.

·         داروهایی که ممکن است ESR را افزایش دهند عبارتند از دکستران، متیل‏دوپا، ضد بارداری های خوراکی(OCP)، پنی‏سیلامین، پروکائین آمید، تئوفیلین و ویتامین A.

·         گلوکز، فلوئورید و اگزالات موجب کاهش ESR می گردند.

·         داروهایی که ممکن است موجب کاهش ESR شوند عبارتند از آسپرین، کورتیزون و کینین. 

توضیحات:

·         ESR شاخص نسبتاً قابل اطمینانی برای سیر بیماری است. بطور کلی ESR با شدت گرفتن بیماری افزایش می یابد و با بهبود آن کاهش پیدا می کند.

·         ESR  در تشخیص و کنترل آرتریت تمپورال و پلی‏میالژیا روماتیکا اهمیت دارد چرا که تقریباً همیشه افزایش مشخص ESR را نشان می‏دهند.

·         در حالی که ESR فاقد ویژگی است، در طیف وسیعی از شرایطی که مشخصه آنها التهاب است افزایش پیدا می‏کند.

·         در دهه گذشته روش‏های نیمه اتومات / اتومات بسیاری توسعه یافته‏اند که جایگزین روش کلاسیک شده‏اند. اکثر این روش‏ها، سیستم‏های بسته‏ای هستند که پس از جمع‏آوری نمونه خون کاپیلری، رسوب گلبول‏های قرمز را به روش میکروفتومتری مادون قرمز یا با استفادده از فتودیدها / فتوترانزیستورها به روش فتوالکترونیکی اندازه‏گیری می‏کنند. 

          منابع :

1. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر

2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر میر

3. کتاب اصول و تفسير آزمايشهاي سرولوژي باليني، دکتر پرويز پاکزاد

5. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,P: 1181-1184   

6. Harmening DH Clinical Hematology and Fundamentals of Hemostasis, 3rd ed

    1997

7. Norbert W. Tietz, Clinical Guide to laboratory tests,Saunders 1983,ISBN 0-7216-8885-3, p:176-177