نام اختصاری:  Plt

سایر نام ها: شمارش پلاکت، Thrombocyte count

بخش مورد انجام: هماتولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون کامل ضد انعقاد EDTA

حجم نمونه مورد نیاز: 2 ml

شرایط نمونه گیری:

1.       نیازی به ناشتایی نمی باشد.

2.     ترجیحاً نمونه گیری از خون وریدی و در غیر این صورت از خون مویرگی صورت گیرد.

ملاحظات نمونه گیری:

1.       بیمار را از نظر نشانه های خونریزی بررسی کنید.

2.       مصرف هرگونه داروی مؤثر بر نتایج آزمایش را روی برگه بیمار ثبت نمایید.

3.       محل خونگیری را از نظر خونریزی بررسی نمایید.

4.       در صورت نمونه گیری در خارج از آزمایشگاه، نمونه را بالافاصله به آزمایشگاه منتقل کنید.

5.       بالافاصله خون گرفته شده را به آرامی با سر و ته کردن لوله محتوی نمونه مخلوط کنید ( حداقل 4 مرتبه).

6.       در صورتی که نتایج نشاندهنده کمبود شدید پلاکت در بیماران باشد، بیمار را از نظر وجود موارد زیر معاینه نمایید:

ü     بیمار را از نظر علائم و نشانه های خونریزی بررسی نمایید.

ü     وجود خون در ادرار و کلیه ترشحات بدن بیمار را کنترل کنید.

ü      بیمار را از نظر وجود کبودی، خونریزی لثه، خون دماغ و درد در ناحیه پایین پشت کمر معاینه کنید.

ü     مجدداً کلیه محلهای خونگیری را از نظر علائم پیدایش هماتوم بررسی نمایید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

1.       نمونه خون لخته شده.

2.       توده یا کلامپ پلاکتی.

3.       استفاده از ضد انعقاد نامناسب.

4.       نسبت نامناسب ضد انعقاد با خون.

5.       نمونه ای که بیش از 5 ساعت از جمع آوری آن گذشته باشد.

 

شرایط نگهداری:

در دمای C^◦24 به مدت 5 ساعت ، در C^◦4  تا 24 ساعت و در خون مویرگی به مدت 3 ساعت پایدار است.

کاربردهای بالینی:

1.       ارزیابی تولید پلاکت در بیماران دچار خونریزی مکرر.

2.       پایش بیماران دچار پتشی (خونریزی های کوچک پوستی)، خونریزی خود به خود، خونریزی شدید ماهیانه که با ترومبو سایتو پنی همراه می باشد.

3.       بررسی اثرات شیمی درمانی یا اشعه درمانی بر تولید پلاکت در بیماران دچار بدخیمی.

4.       کمک به تشخیص پورپورا ترومبوسیتوپنیک با منشأ ناشناخته، ترومبوسیتوپنی القاء شده با دارو، لوسمی و انعقاد منتشر داخل عروقی.

5.       تأیید تخمین چشمی تعداد و شکل پلاکت از اسمیر خون محیطی.

روش مرجع و ارجح: -

سایر روشها: اَپتیک، فاز کنتراست، هموسیتومتر، کانترهای امپدانس الکتریکی

مقادیر طبیعی:

بزرگسالان: 150,000 – 400,000/ mm³

کودکان:      150,000 – 400,000/ mm³

اطفال:         200,000 – 475,000/ mm³                        

نوزادان:     150,000 – 300,000/ mm³

نوزادان نارس: 100,000 – 300,000/ mm³

مقادیر بحرانی:

کمتر از  50,000/ mm³ یا  بیشتر از 1,000,000/mm³

 

تفسیر: فعالیت پلاکتها برای تشکیل لخته اهمیت فراوانی دارد. تعداد 150,000 – 400,000/ mm³ پلاکت را طبیعی در نظر می گیرند. تعداد کمتر از 100,000/ mm³ نشاندهنده ترومبوسیتوپنی است؛ ترومبوسیتوز به حالتی گفته می شود که تعداد آنها بیش از 400,000/ mm³ باشد. چنانچه تعداد پلاکتها از 1,000,000/mm³ تجاوز نماید اصطلاح ترومبوسیتمی بکار می رود.  عارضه اصلی ترومبوسیتمی، ترومبوز عروقی به همراه انفارکتوس بافت یا عضو می باشد. بدخیمی شایعترین بیماری توأم با ترومبوسیتوز خود به خود است. ترومبوسیتوپنی می تواند موجب خونریزی خود به خود گردد. اگر تعداد پلاکتها به کمتر از 20,000/ mm³ سقوط نماید، خطر جدی خونریزی خود به خود وجود دارد. در این حالت پتشی و اکیموز نیز ظاهر می شود.

افزایش تعداد پلاکت (ترومبوسیتوز) :

ü   بیماری بدخیم (لوسمی، لنفوم، تومورهای توبر از قبیل کولون).

ü    پلی سایتمی ورا

ü    سندرم پس از اسپلنکتومی

ü    آرتریت روماتوئید

ü    کم خونی فقرآهن یا آنمی در پی خونریزی.

کاهش تعداد پلاکت (ترومبوسیتوپنی) :

ü     هیپر اسپلینیسم؛ در طحال های بزرگ یا بیش فعال علاوه بر پلاکتهای پیر، پلاکتهای جوان نیز از جریان خون برداشته می شوند.

ü      خونریزی

ü      ترومبوسیتوپنی ایمنولوژیکی که در آن آنتی بادی بدن انسان با غشاء سلول پلاکت یا ترکیبات شبه پلاکت واکنش داده و موجب نابودی آن می گردد. مانند ترومبوسیتوپنی ایدیوپاتیک (منشاء ناشناخته)، پس از انتقال خون یا ترومبوسیتوپنی القاء شده با  دارو .

ü     لوسمی و سایر اختلالات میلوئیدی.

ü      ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک.

ü     بیماری گریوز

ü      اختلالات ارثی (مانند سندرم ویسکوت، آلدریچ، سندرم برنار سولیه، سندرم زیو)،

ü     انعقاد منتشر داخل عروقی یا  DIC

ü      لوپوس اریتماتوز سیستمیک

ü      کم خونی پرنشیوز

ü      کم خونی همولتیک

ü      شیمی درمانی سرطان

ü      عفونت

عوامل مداخله گر:

عوامل افزایش دهنده:

§        زندگی در ارتفاعات

§        وجود گلبول های قرمز شکسته و تکه های گلبول های سفید خرد شده.

§         غلظت بیشتر از 2mg/ml ضد انعقاد

§         ورزش شدید

§         استروژن ها و ضد بارداری های خوراکی   

عوامل کاهش دهنده:

§        در تجمع و چسبندگی پلاکتی (آگلوتیناسیون)؛ شمارش دستگاهی پلاکت ممکن است 10 تا 15% خطا داشته باشد.

§        قبل از خونریزی ماهیانه

§        وجود پلاکتهای اقماری (پلاکتهای متصل شده به لکوسیتها به خصوص نوتروفیل ها)

§         مصرف داروهای کاهش دهنده پلاکتی از قبیل استامینوفن، آسپرین، داروهای شیمی درمانی، کلرآمفنیکل، کلشی سنین، عوامل بلوکه کنندهH₂ مانند سایمتیدین، هیدرالازین، ایندومتاسین، ایزونیازید، کینیدین، استرپتومایسین، سولفونامیدها، دیورتیکهای تیازیدی، تولبوتامید.

توضیحات:

·        در تشخیص افتراقی ترومبوسیتوپنی ( کاهش پلاکت) و ترمبوسیتوز (افزایش پلاکت) استفاده از MPV (حجم متوسط پلاکتی) باید با شمارش پلاکت همراه باشد.

·        MPV نسبت عکس با تعداد پلاکت دارد. به عبارت دیگر در ترومبوسیتوپنی MPV بالاست.

·        MPV در پرکاری تیروئید ناشی از علل اتو ایمیون افزایش یافته و در درمان با داروهای سایتو توکسیک کاهش می یابد.

·        شمارش پلاکت بالا همراه با MPV پایین در بیماری التهابی مشاهده می شود.

·        صحت شمارش پلاکتی از نوع چشمی یا دستی بستگی به مهارت تکنسین، تجربه و کیفیت لام دارند. در شمارش دستی پلاکتها CV حدود 10-8% می باشد.

·        استفاده از میکروسکوپ فاز-کنتراست بطور قابل توجهی به کیفیت شمارش کمک می کند.

رفرانس:

1.        کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر

2.        کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير

3.        سايت مايو کلنيک (Mayo mediacal laboratories).

4. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004 page 1051-53