نام اختصاری: Factor V

سایر نام ها: فاکتور پنج انعقادی، پرواکسلرین

بخش انجام دهنده: هماتولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری:  پلاسما (حاوی ضد انعقاد سیترات سدیم)

حجم نمونه مورد نیاز:  1ml

شرایط نمونه گیری:

1.  نیاز به ناشتایی نمی باشد.

2.  از مصرف داروهای ضد انعقادی از قبیل هپارین، کومادین (وارفارین)، هیرودین یا آرگاتروبان چند ساعت قبل از انجام آزماش اجتناب شود.   

ملاحظات نمونه گیری:

1.  نمونه پلاسما باید در لوله یا ویال های پلاستیکی یا سیلیکونی جمع آوری گردد. هر فاکتور انعقادی درخواست شده باید در ویال های مخصوص به خود جمع آوری گردد.

2.  پس از نمونه گیری، نمونه خون را در لوله های با درپوش آبی حاوی ضد انعقاد سیترات سدیم جمع آوری کنید. لوله را به سریعاً سروته نموده و خوب مخلوط نمایید. نسبت خون کامل به ضد انعقاد 9 به 1 می باشد.

3.  لوله ها باید به خوبی پر شده باشند. نمونه را فوراً به آزمایشگاه و بخش انجام دهنده ارسال نمایید.

4.  در کوتاهترین زمان ممکن، نمونه را در دورrpm  2500- 2000  به مدت 15 دقیقه سانتریفیوژ نموده و  پلاسما را جدا نمایید. بهتر است مجدداً پلاسما را سانتریفیوژ نمایید.

5.  پس از جداسازی پلاسما، فوراً آن را در -40 ^oC فریز نمایید.

6.  در صورت مصرف هپارین یا وارفارین توسط بیمار، آن را در برگه آزمایش یادداشت نمایید. به بیمار اطلاع دهید که مصرف این داروهای ضد انعقاد منجر به نتایج کاذب در جواب آزمایش می گردد.

7.  قبل از نمونه گیری مشخصات بیمار و سابقه ابتلا به هرگونه بیماری را یک فرم جداگانه یادداشت نمایید.

8.  محل خونگیری را از نظر خونریز ی بررسی نمایید(بویژه در بیماران با سابقه کمبود انعقادی).  در صورت خونریزی یا هماتوم فوراً به پزشک مربوطه اطلاع دهید.

9.  در صورت نمونه گیری در خارج آزمایشگاه، در کوتاه ترین زمان ممکن آن را به آزمایشگاه انتقال دهید. طی انتقال نمونه را بر روی یخ خشک بگذارید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      نمونه همولیز

ü      نمونه لیپمیک

ü      نمونه ایکتریک

ü      نمونه سرم (لخته) یا پلاسما غیر سیتراته.

ü      ذوب و فریز مکرر نمونه.

ü      فریز نکردن نمونه پس از 4 ساعت از جمع آوری نمونه.

شرایط نگهداری:

1.  نمونه خون را در کوتاهترین زمان ممکن سانتریفیوژ نمایید.

2.  ماندگاری نمونه در دمای اتاق، حداکثر 2 ساعت، در دمای یخچال تا 4 ساعت و در  -40 ^oC تا 14 روز پایدار است.

3.  مقادیر فاکتور پنج و  فاکتور هشت انعقادی در صورت نگهداری طولانی بدون فریز کردن کاهش می یابد.

کاربردهای بالینی:

1.  تشخیص نقص مادرزادی نادر فاکتور پنج انعقادی (پاراهموفیلی)

2.  ارزیابی کمبود اکتسابی مرتبط با بیماری کبدی، مهار کننده فاکتور پنج، اختلالات میلوپرولیفراتیو، انعقاد داخل عروقی منتشر و فیبرینولیز.

3.  بررسی زمان پروترومبین طولانی شده(Prolonged PT) و زمان ترومبوپلاستین نسبی فعال شده (activated PPT)

روش متداول:  (PT- based) Prothrombin Clot-Based Assay

روش ارجح: (ELISA) Enzyme immunesorbent assay

سایر روشها:  (PPT- based) Activated Partial Thromboplastin Clot-Based Assay

مقادیر مرجع: 60-150% یا 60-150 AU

ü      نوزادان ترم تازه متولد شده (طبیعی) ممکن است سطح مرزی پایین یا کمی کاهش یافته داشته باشند (35٪ تا 30٪ ≥) که 21 روز پس از تولد به سطح بزرگسالان میرسند. نوزادان نارس سالم (36- 30 هفته بارداری) ممکن است سطح مرزی کم یا کمی کاهش یافته داشته باشند.

تفسیر: نتایج طبیعی را می تواند به عنوان نتایج قابل اعتماد در نظر گرفته، اما نتیجه کاهش یافته میبایست با دیگر اطلاعات بالینی و آزمایشگاهی مرتبط باشد.

          فاکتور VIII بسیار مستعد به غیر فعال شدن پروتئولیتیک است، که منجر به نتایج بالقوه منفی کاذب می گردد.

-   کمبود اکتسابی بسیار شایع تر از مادرزادی هستند (کاربرد بالینی را ببینید).

-   کمبود مادرزادی هموزیگوت عموماً سطوح 10 – 20 %  ≥ دارند.

-   کمبود مادرزادی هتروزیگوت عموماً سطوح 50 %  ≥ دارند.

-   کمبود مادرزادی فاکتور پنج (V) ممکن است توأماً با کمبود فاکتور هشت (VIII) رخ دهد.

عوامل مداخله گر :

§         فاکتور V یک پروتئین بسیار ناپایدار است. نگهداری و  انتقال نادرست  نمونه ممکن است منجر به  نتایج کاذب گردد.

§         فعالیت فاکتور V در نمونه پلاسمای منجمد حتی در شرایط مطلوب پردازش و حمل و نقل، ممکن است 10 تا 20 درصد پایین تر از نمونه های تازه تهیه شده باشد.  در صورت شرایط کمتر از حد مطلوب  این اختلاف درصد ممکن است بیشتر باشد.

§         پلاسمای لیپمیک، ایکتریک و همولیز منجر به تداخل در نتایج آزمون می گردند.

§         آسپارژیناز و متیل تستوسترون موجب کاهش سطح فاکتور V می گردد.

§         در شرایط داخل بدن (in vivo) استروئیدهای آنابولیک، آندروژنها، دکستران و فعال کننده های پلاسمینوژن باعث کاهش فاکتور V می گردد.

توضیحات:

·         در کمبود فاکتورV ، زمان پروترومبین غیر طبیعی (Prolonged PT) و زمان ترومبوبلاستین نسبی ممکن است طبیعی و یا غیر طبیعی ( Normal or prolonged PTT)  باشد. کمبود ممکن است منجر به خونریزی مکرر گردد.

·         پلاکت ها حاوی 20٪ تا 25٪ فاکتور V در خون می باشند.

·         نیمه عمر بیولوژیکی پلاسمایی فاکتور V مابین 12 تا 36 ساعت متغیر است.

          منابع :

1. سايت مايو کلنيک (Mayo mediacal laboratories): http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/9070
2. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,P: 418-423
3. Norbert W. Tietz, Clinical Guide to laboratory tests,Saunders 1983,ISBN 0-7216-8885-3, p:126-127