نام اختصاری: AFP

سایر نام ها: آلفا 1- فتوپروتئين (تومورمارکر)

α-Feto Protein/ AFP Tumor Marker/Alpha- Fetoprotein 

بخش مورد انجام: آنالیز هورمون

نوع نمونه قابل اندازه گیری : سرم، مایع مغزی نخاعی (CSF)

حجم نمونه مورد نیاز: 0.6 ml

شرایط نمونه گیری:

1. نيازي به محدوديت غذايي يا مايعات نمي باشد.
2. در سنجش های رادیوایمنو اسی از مصرف رادیوایزوتوپها یک هفته قبل از آنجام آزمایش اجتناب گردد.

ملاحظات نمونه گیری:

1. محل نمونه گیری را از نظر خونریزی بررسی نمایید.
2. دانستن سابقه بیماری یا سقط جنین و ثبت آن در برگه آزمایش حائز اهمیت می باشد.
3. سن بارداری را برگه آزمایش ثبت کنید. دانستن سن دقیق بارداری ضروری می باشد.
4. جهت نمونه گیری از زنان باردار، سن بارداری میبایست بین هفته های 15 الی 21 بارداری باشد بهترین زمان 16 الی 18 هفتگی می باشد.
5. نمونه سرم می بایست شفاف، عاری از فیبرین و بدون همولیز و لیپمیک باشد.

موارد عدم پذیرش نمونه:

1. همولیز شدید مورد قبول نمی باشد.
2. ذوب و فریز مکرر نمونه مورد قبول نمی باشد.

شرایط نگهداری: نمونه به مدت 7 روز در 4^oC و 3 ماه در – 20^oC پایدار است. برای نگهداری طولانی تر آن را در  – 70^oC نگاه دارید.

کاربردهای بالینی:

1.       به عنوان تومور مارکر کارسینوم هپاتوسلولار (سرطان کبد)، و سایر کارسینوم ها مانند تخمدان، رحم، بیضه، ریه، پستان، معده و کولون.

2.       به عنوان یکی از تستهای غربالگری پره نتال ( پایش سلامت جنین) از نظر سندرم داون، تریزومی 18 ، نقص لوله عصبی (NTD)، نقص دیواره شکمی (AWD) و فشار خون بالای مادران باردار (پره اکلامپسی).

روش مرجع: سنجش ایمنی آنزیمی (EIA)

روش ارجح : IRMA، کمی لومینوسانس

سایر روش ها : RIA،FIA ، آگلوتیناسیون و ایمنودیفیوژن

مقادیر مرجع:

بزرگسالان:  مردان: 0.85 – 9.40 IU/ml   زنان غیر باردار:IU/ml  0.82 – 9.12

زنان باردار:

 

تفسیر: آلفا فتوپروتئین (AFP) پروتئین اصلی سرم جنین در طی سه ماه اول حیات می باشدکه تا یک سالگی در سطح بسیار پایینی کاهش می یابد. به طور طبیعی سطح ان در بزرگسالان بسیار پایین است. سطح آلفا فتوپروتئین (AFP) ممکن است در ارتباط با انواع بیماری های بدخیم و خوش خیم افزایش یابد.

سطح سرمی AFP در 90% بیماران مبتلا به کارسینوم هپاتوسلولار افزایش می یابد. افزایش AFP با اندازه تومور نسبت مستقیم دارد. از سایر تومورهای تولید کننده AFP می توان به تومورهای با منشاء تخمدان، رحم، جنین و بیضه اشاره کرد. همچنین اندازه گیری AFP در تومورهای ریه، پستان، کولون و معده نیز مفید می باشد. عوامل غیر سرطانی افزاینده سطح AFP شامل سیروز یا هپاتیت فعال مزمن می باشد. همچنین افزایش سطح AFP سرمی در بارداری می تواند نشانگر حاملگی چندگانه، دیسترس جنین، اختلالات مادرزادی جنین یا مرگ داخل رحمی باشد. سطح پایین AFP، پس از تصحیح از نظر سن بارداری فرد، نژاد

در صورتی که مقادیر AFP طی یک ماه پس از جراحی به سطوح طبیعی بازنگشت، نشاندهنده وجود تومور باقیمانده می باشد. افزایش یافتن مقادیر AFP، پس از بهبودی نشاندهنده عود تومور می باشد. با این حال، تومور هایی تولید کننده AFP ممکن است، با تولید AFP همراه نباشند.

AFP برای تشخیص نقایص دیواره ی بدن جنین نیز سودمند است. برجسته ترین این نقایص، نقص لوله عصبی (NTD) است. بنابراین اندازه گیری آن در غربالگری NTD کاربرد دارد.

افزايش سطح در مادران باردار :

ü      نقايص لوله عصبي (مانند آنانسفالی، آنسفالوسل، اسپینا بیفیدا، میلومننگوسل)

ü      نقايص ديواره شكمي ( مانند گاستروشیز یا اومفالوسل)

ü      بارداري هاي چندقلو

ü      تهديد به سقط

ü      دیسترس جنینی یا ناهنجاریهای مادرزادی

ü     مرگ جنين

افزايش سطح در مردان و مادران غير باردار :

ü     سرطان هپاتوسلولار اوليه (هپاتوما)

ü      سرطان سلول زايا يا كيسه زرده تخمدان

ü     تومور سلول هاي جنيني يا سلول زاياي بيضه ها

ü      نكروز سلول كبدي( سیروز و هپاتیت)

ü      سرطان هاي معده، كولون، ريه ، پستان و لنفوم.

 كاهش سطح در مادران باردار :

ü      تریزومي 21 ( سندرم داون)

ü      تریزومی 18

ü       تحليل رفتن جنين

ü      حاملگی خارج رحمی

عوامل مداخله گر:

• در سنجش های رادیوایمنو اسی مصرف اخير راديوايزوتوپها بر نتايج اثر مي گذارد.
• حاملگی چند گانه (چند قلو) موجب افزایش سطح می شود.
• همولیز می تواند موجب افزایش سطح AFP گردد.

توضیحات:

• این سنجش تنها به عنوان کمکی در تشخیص و نظارت بر  تومور های تولیدکننده  آلفا فتوپروتئین (AFP) در نظر گرفته شده است.
• تشخیص باید توسط آزمون یا روش های دیگر تایید گردد.
• AFP به عنوان یک روش غربالگری برای تشخیص سرطان در کل جمعیت توصیه نمی شود.
• مقادیر افزایش یافته در نوزادان و زنان باردار یافت می شود.
• این تست در بیماران مبتلا به سمینوما و یا دیس ژرمینوما مفید نیست.
• مقادیر AFP در مادران باردار بسته به هفته بارداري متفاوت است.
• در نقایص دیواره شکمی (AWD) اگر جنین دچار نقص باز دیواره ی بدن باشد، AFP سرم جنین به درون مایع آمنیوتیک تراوش کرده و توسط سرم مادر برداشت می شود.

منابع:

1. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر

2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير

3. سايت مايو کلنيک: http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/8162

4. Tietz Fundamental of Clinical Chemistry, 6rd ed.,Burtis CA and Ashwood ER, eds, Philadelphia, PA: WB Saunders  Co, 2008

5. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,P:136-139