نام اختصاری: PTH

سایر نام ها: هورمون پاراتیروئید، پاراتورمون، Intact PTH

بخش مورد انجام: آنالیز هورمون

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم

حجم نمونه مورد نیاز: 1 ml

شرایط نمونه گیری:

1.       بیمار باید به مدت 12 ساعت  ناشتا باشد اما نوشیدن آب مانعی ندارد.

2.       نمونه گیری در صبحگاه (6 تا 8 صبح) صورت گیرد، زیرا آهنگ تغییرات روزانه بر نتایج آزمون تأثیر می گذارد. در صورت شبکار بودن بیمار، آزمایشگاه را مطلع سازید.

ملاحظات نمونه گیری:

1.       در کوتاهترین زمان ممکن جداسازی انجام گیرد.

2.       زمان نمونه گیری را روی برگه آزمایش ثبت کنید، زیرا آهنگ تغییرات روزانه بر نتایج آزمون تأثیر می گذارد.

3.        نمونه حتماً باید با سانترفیوژ یخچال دار جدا شود.

4.        نمونه باید سریعاً فریز شود.

5.        بهتر است لوله ها از قبل سرد شده باشند.

6.        جابه جایی نمونه باید در دمای پایین و روی یخ خشک انجام شود.

موارد عدم پذیرش نمونه: همولیز سرم موجب رد نمونه می گردد.

شرایط نگهداری نمونه:  

·        نمونه ها پس از جداسازی باید سریعاً فریز شوند.

·        نمونه در 4 درجه سانتیگراد، 24 ساعت و در ^◦c20-  تا 3 ماه پایدار است.

کاربردهای بالینی:

1.       تشخیص افتراقی هیپر کلسمی.

2.       تشخیص افتراقی هیپر پاراتیروئیدی اولیه، ثانویه و نوع سوم.

3.       تشخیص هیپو پاراتیروئیدیسم.

4.       پایش بیماران با نارسایی کلیوی مرحله نهایی (ESRD) که دچار عارضه احتمالی استئو دیستروفی کلیوی شده اند.

روش مرجع: RIA

روش ارجح: IRMA (غیر رقابتی)

سایر روشها: EIA، کمی لومینوسانس

مقادیر طبیعی:    pg/ml  10 – 65  یا ng/L    10 – 65

·        مقادیر مرجع برای تمام سنین بکار می رود.

تفسیر: این آزمون به منظور تشخیص هیپر پاراتیروئیدی و افتراق علت هیپرکلسمی پاراتیروئیدی از غیر پاراتیروئیدی مورد استفاده واقع می شود. افزایش سطح PTH در بیماران مبتلا به هیپرپاراتیروئیدی ( اولیه، ثانویه و نوع سوم)، افراد دچار تومورهای نابجای غیر پاراتیروئیدی مترشحه PTH (هیپر پاراتیزوئیدی کاذب) مشاهده می شود. همچنین ممکن است در اثر پاسخ جبرانی طبیعی به هیپوکلسمی در مبتلایان به سوء جذب یا کمبود ویتامین D دیده شود. معمولاً آدنوم پاراتیروئید عامل هیپرپاراتیروئیدی اولیه است و تنها در موارد اندکی ناشی از سرطان پاراتیروئید می باشد.  در این بیماران سطح PTH و کلسیم بالا است. هیپر پاراتیروئیدی ثانویه به علت پاسخ شدید غده پاراتیروئید به عدم حساسیت کلیه به PTH در مبتلایان به نارسایی مزمن کلیوی (CRF)  است. در این بیماران سطح کلسیم سرم به طور مزمن در واکنش به سطح دائماً بالای فسفات ( که کلیه ها قادر به دفع آن نمی باشند) پایین است. پاراتیروئید نیز در پاسخ به سطح دائماً پایین کلسیم به طور مداوم تحریک می شود تا سطح کلسیم را در حد طبیعی نگاه دارد. به چنین حالتی هیپرپاراتیروئیدی ثانویه گویند. در این بیماران سطح PTH بالا است و سطح کلسیم طبیعی و یا اندکی پایین است. در بیماران مبتلا به CRF غالباً تولید PTH از حد فرآیند جبرانی آن نیز بیشتر می شود و بطور خودکار و بی آنکه بدن نیاز داشته باشد مقدار زیادی PTH ترشح می کند که منجر به هیپر کلسمی می گردد. به چنین وضعیتی هیپر پاراتیروئیدی نوع سوم گویند. در این بیماران سطح PTH و کلسیم بالا است. اندازه گیری توأم سطح PTH و کلسیم سرم حائز اهمیت است. این مقادیر برای تشخیص افتراقی اهمیت دارند. بیشتر آزمایشگاهها دارای نوموگرام های کلسیم/ PTH می باشند که سطح طبیعی PTH را به ازای هر مقدار کلسیم مشخص می نمایند.

افزایش سطح (هیپر پاراتیروئیدی) :

·        هیپرپاراتیروئیدی ثانویه به علت آدنوم یا کارسنیوم غده پاراتیروئید.

·         تومور های تولیدکننده غیر PTH  که معمولا در کارسنیوم ریه، کلیه یا پستان دیده می شود ( پروتئینی مشابه به PTH تولید می شود که در سنجش به همراه PTH اندازه گیری می شود و PTH به طور کاذب افزایش می یابد).

·        نقص مادرزادی کلیه

·         هیپوکلسمی

·         نارسایی مزمن کلیه

·         هیپرپاراتیروئیدی نوع سوم

·         سندرم سوء جذب

·         کمبود ویتامین D و بیماری ریکتز

کاهش سطح (هیپو پاراتیروئیدی):

·      هیپوپاراتیروئیدی به علت برداشت بافت با جراحی یا به روش ایمونولوژیک

·       هیپرکلسمی

·       تومور متاستاتیک استخوان

·       هیپرکلسمی بدخیم ( غالباً در سرطان ریه، سرطان پستان و لنفوم)

·       سارکوئیدوز

·       مسمومیت با ویتامین D

·      سندرم شیر- قلیایی

·       سندرم دی جورج

عوامل مداخله گر:

§        تزریق اخیر رادیو ایزوتوپها، در صورت بکارگیری روش رادیوایمونو اسی، ایجاد تداخل می نماید.

§        افزایش لیپیدها و ترشح شیر PTH را بالا می برد.

دارو های افزایش دهنده : فسفات ها، ضد تشنج ها، استروئید ها، ایزونیازید، لیتیم، ریفامپین.

دارو های کاهش دهنده : سایمتیدین، پین دولول، پروپرانولول.

توضیحات:

·        بخاطر فعالیت پرتئولیتیک، نمونه نباید بیش از چند ساعت در دمای اتاق بماند.

·        این آزمون بطور روتین برای مبتلایان به نارسایی مزمن کلیوی(CRF) استفاده می شود.

·        سطح PTH تحت تأثیر تغیرات روزانه قرار دارد. بیشترین مقدار آن در حدود 2 am (2 صبح) و کمترین مقدار آن در حدود 2 pm (2 بعد از ظهر) است. معمولاً نمونه خون 8 am (8 صبح) گرفته می شود.

·        مقادیر PTH سرم بایست همراه با مقادیر سرمی کلسیم و فسفر تفسیر گردد و بطور کلی تظاهرات بالینی و سابقه ای از بیمار نیز مد نظر قرار گیرد.

·        محدوده مرجع طبیعی، ممکن است بر اساس مکان های جغرافیایی جمعیت مورد مطالعه متفاوت باشد.

·        در موارد نادر، تداخل می تواند به علت تیتر بسیار بالایی از آنتی بادی ها در واکنش  به روتنیم یا استرپت آویدین رخ دهد.

·        در بیمارانی که دوز بالا (5 میلی گرم در روز) بیوتین جهت درمان دریافت می کنند، نمونه باید حداقل 8 ساعت پس از آخرین دوز تجویز بیوتین جمع آوری شده باشد.

منابع:

1. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر سالمي
2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير
3. Brossard JH, Cloutier M, Roy L, et al: Accumulation of a non-(1-84) molecular form of parathyroid hormone (PTH) detected by intact PTH assay in renal failure: importance in the interpretation of PTH values. J Clin Endocrinol Metab 1996;81:3923-3929

4. Garfield N, Karaplis AC: Genetics and animal models of hypoparathyroidism. Trends   Endocrinol Metab 2001;12:288-294