با سرگردانی در فروشگاه‌های مواد غذایی به راحتی می‌توان تحت تاثیر مارک‌های متعدد و ادعا‌های بهداشتی در مورد ده‌ها جایگزین شکر غرق شد. این موضوع می‌تواند به طور خاص برای کسانی که مبتلا به دیابت یا پیش دیابت هستند که باید قند خون خود و وزن شان را کنترل کنند گیج کننده باشد.

با اپیدمی رو به رشد دیابت و چاقی آگاهی در مورد استفاده از شکر و قند‌های افزوده در غذا‌ها افزایش یافته است. تازه‌ترین ویرایش دستورالعمل‌های غذایی ایالات متحده برای آمریکایی‌ها توصیه می‌کند که قند‌های افزوده شده باید کمتر از ۱۰ درصد کالری مصرفی نگهداشته شوند که تقریبا ۲۷۰ کالری در روز است.

این بدان خاطر است که قند‌های افزوده شیرینی یا طعم را اضافه می‌کنند، اما ارزش غذایی بسیار کمی را می‌افزایند. روند صنایع غذایی یافتن یا توسعه جایگزین مناسب برای جایگزینی شکر با همان طعم ولی بدون کالری‌هایی که منجر به افزایش وزن می‌شود را آغاز کرده‌اند. بیماران دیابتی این پرسش را به طور دائمی مطرح می‌کنند: آیا جایگزین مناسبی برای شکر پیدا شده است؟ پاسخ کوتاه منفی است، اما در ادامه پاسخی طولانی به این پرسش داده می‌شود.

الکل‌های قند

جایگزین‌های شکر را می‌توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد: الکل‌های قند و شیرین کننده‌های با شدت بالا. الکل‌های قند شامل سوربیتول، زایلیتول، لاکتیتول، مانیتول، اریتریتول و مالتیتول هستند. شیرین کننده‌های با شدت بالا عبارتند از: ساخارین، آسپارتام، آسه سولفام پتاسیم (Ace-K)، سوکرالوز، نئوتام، آدوانتام، استویا و عصاره میوه Siraitia grosvenorii Swingle (SGFE) الکل‌های قند اغلب در خمیر دندان، آدامس و برخی از غذا‌های "بدون قند" یافت می‌شود.

الکل‌های قند کربوهیدرات‌هایی با ساختار شیمیایی هستند که شبیه شکر می‌باشند، اما اغلب دارای اجزایی هستند که آن را به الکل تبدیل می‌کند و حدود ۲۵ تا ۱۰۰ درصد شیرین‌تر از شکر هستند و طعم مشابهی دارند. با این وجود، نکته اصلی اینجاست: الکل‌های قند بدون کالری نیستند. اکثر الکل‌های قند در هر گرم بین ۱.۵ تا ۲ کالری دارند. اکنون میزان کالری آن را با شکر که با نام ساکارز نیز شناخته می‌شود مقایسه کنید که در هر گرم چهار کالری دارد که میزان کالری‌ای دو برابر بیش‌تر است.

اگرچه الکل‌های قند حاوی کالری کمتری هستند، اما هم چنان قند خون بیمار را افزایش می‌دهند به خصوص زمانی که بیش از حد مصرف شوند. در مقایسه با شکر، اما تاثیر الکل‌های قند کم‌تر چشمگیر است. این به دلیل نحوه پردازش این مولکول‌ها در بدن است که با استفاده از شاخص گلیسمی اندازه گیری می‌شود.

شاخص گلیسمی اشاره‌ای به سرعت تجزیه و جذب یک غذا است. هر چه این عدد بیش‌تر باشد غذا سریع‌تر تجزیه می‌شود و قند سریع‌تر وارد خون می‌شود. ساکارز دارای شاخص گلیسمی ۶۵ است. در حالی که الکل‌های قند مانند زایلیتول دارای شاخص گلیسمی حدود هفت هستند. این بدان معنی است که هضم الکل‌های قند سخت‌تر است و باعث افزایش آهسته و کمتر قند خون بعد از غذا می‌شود که معمولا برای افراد مبتلا به دیابت بهتر است.

از آنجایی که الکل‌های قند برای بدن سخت‌تر تجزیه می‌شوند برخی از الکل‌های قند در روده باقی می‌مانند و اگر فردی بیش از حد آن را مصرف کند ممکن است مشکلات گوارشی مانند گاز، گرفتگی عضلات و اسهال را تجربه کند.

یکی از نکات منفی غذا‌های حاوی الکل قند آن است که اغلب دارای مقادیر بیش تری چربی یا نمک هستند تا محتوای قند کمتر را جبران کنند.

شیرین کننده‌های مصنوعی

شیرین کننده‌های با شدت بالا جایگزین‌های با کالری صفر یا کم کالری برای شکر هستند. این شیرین کننده‌ها از منابع مختلفی تهیه می‌شوند و ۱۰۰ تا ۲۰۰۰۰ برابر شکر شیرین هستند. برخی از شیرین کننده‌های مصنوعی طعمی تلخ یا طعمی شبیه طعم فلز را دارند. دو جایگزین جدیدتر استویا و SGFE از گیاهان به دست می‌آیند و در مواقعی به عنوان جانشین‌های "طبیعی" شناخته می‌شوند.

طبق دستورالعمل‌های انجمن دیابت آمریکا در سال ۲۰۱۹ میلادی استفاده از شیرین کننده‌های با شدت بالا ممکن است باعث کاهش کالری و کربوهیدرات دریافتی شود. با این وجود، شما نمی‌توانید این کالری‌های "صفر" را با کالری‌های سایر منابع غذایی جایگزین کنید چرا که در آن صورت مزایای کنترل قند خون و کاهش وزن را از دست خواهید داد.

پژوهشگران این موضوع را در برخی از مطالعات بر روی شیرین کننده‌های با شدت بالا مشاهده کرده اند. در برخی از آزمایشات هیچ تفاوتی و یا حتی افزایش احتمالی وزن نیز مشاهده نشد. با این وجود، در مطالعات دیگری که مصرف غذا بهتر تنظیم می‌شود و بیماران این کالری‌های صفر را با سایر غذا‌های پر کالری جایگزین نمی‌کنند کاهش وزن حفظ می‌شود.

غذا‌های آماده همه جایگزین‌های شکر به عنوان افزودنی‌های غذایی برچسب گذاری شده اند و تحت مقررات سازمان غذا و داروی ایالات متحده هستند. آخرین روند برچسب زدن برخی از جایگزین‌های شکر به عنوان "مشتق شده از گیاهان" یا "طبیعی" بوده است. این لزوما بدان معنی نیست که این جایگزین‌ها در کنترل قند خون یا کاهش وزن ایمن‌تر یا موثرتر هستند. اگر این جایگزین‌ها بیش از حد مورد استفاده قرار گیرند عوارض جانبی مانند نفخ یا اسهال هم چنان ممکن است ایجاد شود.

چنین نگرانی‌هایی توسط پژوهشگران در مورد ارتباط شیرین کننده‌های با شدت بالا مانند ساخارین و آسپارتام و سرطان مطرح شده است. تا به امروز موسسه ملی سرطان به این نتیجه رسیده که هیچ مدرک روشنی مبنی بر ارتباط هر یک از شیرین کننده‌های با شدت بالا با افزایش خطر ابتلا به سرطان وجود ندارد.

در نهایت آن که سه راه اصلی برای چگونگی کنترل سطح قند خون و دیابت وجود دارد: دارو، افزایش فعالیت و رژیم غذایی. دو مورد آخر احتمالا در دراز مدت اهمیت بیشتری دارند.

اگر رژیم غذایی و سطح فعالیت هرگز تغییر نکند کمک به بیماران برای کاهش قند خون شان واقعا دشوار است. احتمالا دارو بعد از دارو باید اضافه شود. در چنین وضعیتی احتمال بروز عوارض جانبی وجود دارد. بنابراین، اگر بتوان بیماران را متقاعد کرد که در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد کنند مانند تغییر به نوشیدنی با جایگزین قند تفاوت زیادی در کمک به کنترل قند خون و دوز دارو‌ها ایجاد می‌شود.

تمرکز کلی برای مدیریت دیابت باید بر روی کاهش مصرف نوشیدنی‌ها و غذا‌های شیرین شده با قند باشد. اگر بتوانید یکی از این محصولات شیرین شده با شکر را به غذایی که جایگزین قند با شدت بالایی دارد تغییر دهید بهتر است. اما بهتر از همه مصرف غذا‌ها و نوشیدنی‌هایی است که زیاد فرآوری نشده و قند اضافه ندارند.

منبع: کانورسیشن